"Францішак, адбудуй дом мой..."

Вечарам 13 сакавіка ў Мінску паваліў сапраўды навагодні снег, а з коміна Сікстынскай капэлы -- белы дым, прыкмета таго, што ў каталіцкага свету на другі дзень канклава з'явіўся новы пантыфік. "Аnnuntіо vоbіs gаudіum mаgnum. Hаbеmus Рараm!", -- звярнуўся з лоджыі базілікі святога Пятра да цалкам запоўненай вернікамі плошчы кардынал-протадыякан Жан-Луі Таран. -- Я абвяшчаю вам вялікую радасць.   У нас ёсць Папа!". Тысячы пілігрымаў не шкадавалі галасоў, каб вітаць таго, хто будзе наступнікам Бенядыкта ХVІ. Ім стаў 76-гадовы архіепіскап Буэнас-Айрэса, езуіт Хорхе Марыа Берголья, які ўзяў сабе імя Францыска, аднаго з найбольш вядомых святых. "Каб даць Рыму епіскапа, браты кардыналы накіраваліся аж на край свету", -- у дэбютнай прамове да вернікаў пажартаваў пантыфік, чым адразу абазначыў, што з гумарам у новага папы, як і ў яго папярэднікаў, усё на ўзроўні

Я ніколі не быў у Рыме, і "пазнаёміўся" з першым "сваім" папам Янам Паўлам ІІ напрыканцы 90-х зусім нечакана. У Чырвоным касцёле Гектара Берліёза іграў мінскі аркестр "Няміга", у якім працаваў дзядзька Артур, бацька майго сябра. Памятаю, было вельмі холадна, і, каб хоць крышачку сагрэцца, мы збеглі пасля выступлення ў сакрыстыю. Жартавалі, смяяліся, як раптам аднекуль з'явіўся дырыжор аркестра Генадзь Праватораў. Ён толькі звёў бровы, паказаў на партрэт, які знаходзіўся на сцяне над намі, маўляў, шапкі здыміце, узгадайце, дзе знаходзіцеся. Гэта быў партрэт Яна Паўла, які характэрным рухам, з усмешкай на твары, бласлаўляў шчырых вернікаў.   Не, я яшчэ нічога не ведаў пра яго. Ён быў проста недасягальны для майго дзіцячага розуму, хаця насамрэч быў вельмі адкрытым да людзей і дзяцей. Ужо пасля папа стаў для мяне пэўным прыкладам, а для многіх людзей у 80-я — добрай надзеяй на шчаслівую будучыню. Нават аднаго яго закліку "Не бойцеся!" хапала для таго, каб прымусіць чалавека думаць і глядзець на праблему інакш. А як жа іначай, калі цябе сам папа падбадзёрвае! У сваёй духоўна багатай асобе ён сумяшчаў таленты, непадуладныя многім. Гуляў у футбол, "хварэў" за кракаўскую "Краковію", захапляўся тэатрам, пісаў выдатныя вершы, быў адкрыты да міжканфесійнага дыялогу, прыняў на аўдыенцыі мадрыдскі "Рэал", катаўся з горак на лыжах... Беларусь яго чакала, бо менавіта пантыфік-славянін, які адчуў на сабе, што такое цяжкасці мінулага стагоддзя, як ніхто іншы на Захадзе мог зразумець нас. Не атрымалася. Вялікі Папа пайшоў з жыцця ў 2005-м. Яго змяніў Бенядыкт ХVІ, папа-эрудыт, выдатны тэолаг, які дыскутаваў з Юргенам Хабермасам, адным з найбольш знаных сучасных еўрапейскіх мысляроў. Але найчасцей журналісты звярталі ўвагу на іншае. Часта ў друку ўзнікалі факты з юнацтва Ратцынгера, які пэўны час быў членам гітлерюгенда, а напрыканцы дасталася ад іх і за тое, што вырашыў па сваім жаданні пакінуць прастол. І вось пасля такіх пантыфікаў перад намі нечакана ўзнікае постаць папы Францішка. Букмекерскія канторы не лічылі яго фаварытам на канклаве, ставілі на іншых, а перамог лацінаамерыканец, прадстаўнік даволі кансерватыўнай каталіцкай часткі планеты. Аднак, калі верыць чуткам, Берголья мог стаць папам яшчэ 8 гадоў таму. У гэтым кантэксце выбар яго цалкам лагічны, паслядоўны. Маўляў, сышоў Бенядыкт, настала чарга таго, хто меў на тое добрыя шанцы. Праўда, гэта толькі здагадкі, якія фактурай не пацверджаны. Дык які гэты папа? Хто ён? Чым захапляецца?

Хорхе Марыа Берголья нарадзіўся ў сям'і італьянскага эмігранта, атрымаў дыплом хіміка-тэхнолага. У 1958 уступіў у ордэн езуітаў, працягнуў вучобу, пасля выкладаў літаратуру, філасофію і тэалогію ў трох каталіцкіх каледжах. Захапляецца прозай Фёдара Дастаеўскага і Хорхе Луіса Борхеса. У жыцці імкнецца да сціпласці. Адмаўляўся ад дарагіх аўто, карыстаўся грамадскім транспартам, жыў у простай кватэры. Францішак — гэта яшчэ адзін пантыфік, які захапляецца футболам, з'яўляецца сябрам заўзятарскай арганізацыі вядомай каманды "Сан-Ларэнца", якую калісьці заснаваў айцец Ларэнца Маса. Існуе меркаванне, што і імя Францыск пантыфік выбраў невыпадкова. Бадай, адным з найбольш папулярных каталіцкіх святых з'яўляецца італьянец Францыск з Асізі. Згодна з паданнямі, ён шмат увагі ўдзяляў тым, хто знаходзіцца ў нястачы. Магчыма, менавіта на гэтым папа зробіць ухіл у сваёй працы? Дарэчы, даволі цікавай у праекцыі да папы будзе адна цытата, звязаная з дзейнасцю гэтага святога. Падчас адной з малітваў святы з Асізі быццам пачуў голас Ісуса Хрыста, які звярнуўся да яго са словамі: "Францішак, адбудуй дом мой, бо глядзі, ён руйнуецца". У звязцы з нашай нядаўняй размовай з мітрапалітам Тадэвушам Кандрусевічам, які прызнаўся, што выбары чарговага папы — пачатак новага шляху ў гісторыі Касцёла", падобныя словы сапраўды робяцца сімвалічнымі. Цікава, як будзе працаваць першы папа-езуіт, першы пантыфік Францішак? Ці здолее стаць паслядоўнікам ідэй Яна Паўла ІІ і Бенядыкта ХVІ? Даведаемся ўжо хутка. Як сцвярджае лацінскі афарызм, "Теmрus nеmіnі!" — час сапраўды нікога не чакае.

    Народныя пытанні

На наступны дзень пасля абвяшчэння новага папы мы патэлефанавалі айцу Юрыю Санько, прэс-сакратару Канферэнцыі каталіцкіх епіскапаў у Беларусі, і задалі пытанні наконт вынікаў канклава, якія за бліжэйшы час паспелі атрымаць ад нашых чытачоў.

— Айцец Юрый, чаму ў выбарах папы не ўдзельнічаў прадстаўнік Беларусі?

— У канклаве прымаюць удзел толькі кардыналы, якім яшчэ не споўнілася 80 гадоў. Акрамя таго, у Беларусі няма свайго кардынала, а гэта і абумоўлівае тое, што ніхто з беларусаў не ўдзельнічаў у выбарах папы. Нават кардынал Казімір Свёнтак не ўдзельнічаў у тым канклаве, калі абралі Бенядыкта ХVІ, бо быў ужо ў старэйшым узросце.

— А чаму спальваюць тыя бюлетэні, якімі кардыналы галасавалі?

— Прыгажосць у тым, што гэта вялікая традыцыя. Але тут не трэба глядзець на сам працэс спальвання. Сам выбар трэба разглядаць у сваёй паўнаце. І толькі тады мы адчуем святасць гэтай падзеі. Ніхто не можа паўплываць на рашэнне кардыналаў. Ён, між іншым, робіцца людзьмі вельмі заслужанымі ў Касцёле, бо нельга прымаць сан кардынала проста так. Падобныя людзі сапраўды зрабілі вялікую працу ў развіцці Касцёла. Так, галасавалі яны таемна, аднак падлік робіцца ў прысутнасці кардыналаў.

— Папа Францішак — гэта першы пантыфік-езуіт. Гістарычна склалася, што на нашых землях да езуітаў супярэчлівае стаўленне.

— Не трэба кожнаму быць гісторыкам, каб заўважыць вялікі духоўны, інтэлектуальны, фізічны ўклад езуітаў у культуру нашага народа. Яны пабудавалі шэраг святынь, якія ўплывалі на нашу духоўнасць. А гэта фарныя касцёлы ў Нясвіжы і ў Гродне, кафедральны касцёл у Мінску, саборы ў Полацку, Пінску. Паўсюдна былі езуіцкія калегіумы, якія ўключалі ў сябе школы, аптэкі, шпіталі. Тое, што папа з'яўляецца езуітам, таксама важна, бо яны вельмі адукаваныя людзі і бароняць веру з заканадаўчага боку, Божага права. Думаю, нам патрэбен такі папа, які яшчэ з большым энтузіязмам пачне бараніць маральныя каштоўнасці, сям'ю, веру, развіваць яе. Што тычыцца сучаснасці, на Беларусі працуе толькі адзін езуіт — ксёндз Казімір Жыліс.

— Як ставіцца да таго, што папам стаў лацінаамерыканец?

— Сёння, калі Еўропа сутыкнулася з пэўнымі цяжкасцямі (а гэта адыход ад веры, секулярызм), нам патрэбен быў папа, які паходзіць з іншага кантынента. Каталіцызм вельмі распаўсюджаны ў Лацінскай Амерыцы. Думаю, гэты выбар — подых Духа Святога, прадбачанне, што пантыфікам павінен быць менавіта гэты чалавек.

Тарас ШЧЫРЫ.

.