На ўпакоўках якіх тавараў прапісалася беларуская мова? (ФОТА !!!)
Гэта ўкраінскія і расійскія сокі, беларуская туалетная папера, пакеты для смецця, квас, алкагольныя напоі, будаўнічыя сумесі, кітайскія зарадныя прылады...
Але доля "беларускамоўных" упаковак на нашым спажывецкім рынку, на жаль, зусім нязначная. Адзінкавыя выпадкі з соцень ці нават тысяч. Тавары, на якіх прысутнічае родная мова, можна ўносіць у своеасаблівую "Чырвоную кнігу".
У гэтым матэрыяле апавядаецца пра беларускамоўныя этыкеткі на нашым рынку і пра тое, ці збіраюцца нашы заканадаўчыя органы выпраўляць сітуацыю.
З выхаду журналісцкага расследавання "Звязды" пра стан беларускай мовы ў спажывецкай сферы <І>("Бітва за роднае слова", нумары за 28, 29 і 30 снежня 2010 года) мінула амаль сем месяцаў. Каб праверыць, ці змянілася сітуацыя да лепшага, я ўзброіўся фотаапаратам і выправіўся на маніторынг сталічных гіпермаркетаў, супермаркетаў, крам.
Але каб знайсці ўпакоўкі з беларускамоўнай інструкцыяй ці складам, напісаным на роднай мове, трэба правесці сапраўднае аператыўна-вышуковае мерапрыемства. Бо добра, калі набярэцца дзясятак тавараў, аформленых у адпаведнасці з Канстытуцыяй.
Аднак распавядзём пра тое, што ўсё ж такі было знойдзена. Напрыклад, гэта этыкеткі на бутэльках з квасам, марак "Хатні" і "Старажытны". Тавары аформлены адроджанай беларускай мовай. "Як і сотні год таму, квас гатуецца па метадзе браджэння. Таму няма ў ім ані старонніх пахаў, ані прымешак", — пазначана на этыкетцы аднаго з напояў.
Як ні дзіўна, беларусізацыя адлюстравана і на бутэльках з некаторымі моцнаалкагольнымі напоямі. На этыкетцы той жа "Крамбамбулі" ўся інфармацыя складзена па-беларуску.
І па-руску, і па-беларуску пазначылі інфармацыю на "Пакетах для смецця", вытворчасць якіх наладзілі ў Мастах Гродзенскай вобласці. "Пакеты з палімерных матэрыялаў. Памер 450х500 мм, таўшчыня 0,015 мм", — напісана на чорна-жоўтай этыкетцы.
Інфармацыя на роднай мове прысутнічае на будаўнічых сумесях маркі Сеrеsіt, што вырабляюцца ў Заслаўі: "Саманівялёўная сумесь для выроўнавання паверхні падлогі пад укладанне пакрыццяў".
Дадамо да гэтага беларускамоўныя ўпакоўкі з-пад расійскіх цыгарэт і кітайскіх зарадных прылад, бразільскія цукеркі-смактулькі і кансерваваныя памідоры з Украіны. Вось на якіх упакоўках нам удалося адшукаць сляды роднай мовы. І шчыра прызнаёмся, што гэта драбнюткая кропля ў моры іншых тавараў на нашым рынку. І з іх можна складаць своеасаблівую "Чырвоную кнігу спажывецкіх тавараў".
Правінцыйны сіндром
Адзначым яшчэ адну паказальную тэндэнцыю. Часам, у адрозненне ад беларусаў, нашу мову актыўна выкарыстоўваюць замежнікі. Напрыклад, украінскія і расійскія сокі ("Добрый", Фруктовый сад, "Садочок" і інш.) маюць на ўпакоўках беларускамоўны склад. У той жа час на беларускіх соках — усё па-руску. Што гэта — абыякавасць ці правінцыйны сіндром?
Па-ранейшаму вы не пабачыце беларускамоўнага складу на ўпакоўках з-пад малака, смятаны, сыроў, марозіва, сасісак, каўбас, чыпсаў, кавы, гарбаты, круп, мукі, цукру, солі. Даходзіць да таго, што на той жа солі вялізнымі літарамі напісана па-ўкраінску — "Сіль", па беларуску ж — ні слова.
Чытаючы склад на малацэ, смятане, шакаладзе, праглядаючы інструкцыі на дзіцячых забаўках, вы знойдзеце рускую, азербайджанскую, казахскую, нідэрландскую, чэшскую, польскую мовы, але, каб пабачыць родную?..
Толькі ў адным з салонаў сотавай сувязі карэспандэнту "Звязды" прапанавалі адну з недарагіх базавых мадэляў тэлефона, дзе магчыма выбраць беларускамоўнае меню.
У той жа час некаторыя крамы імкнуцца пазначаць сваю назву ў беларускамоўным варыянце.
Да прыкладу, у адным з салонаў бытавой тэхнікі, што на Плошчы Якуба Коласа ў сталіцы, назва ўстановы аформлена на дзвюх аднолькавых шыльдах — беларускамоўнай і рускамоўнай. Але падобныя выпадкі можна пералічыць па пальцах. Збольшага шматлікія беларускія крамы, супермаркеты, салоны і гіпермаркеты аформлены як установы такога ж тыпу ў Смаленску, Бранску, Маскве ці Урупінску.
Чаму я пра гэта пішу ў чарговы раз? У многім сёння вырашаецца, ці будзе наша краіна суверэннай, ці захавае яна самабытнасць.
А для гэтага беларус павінен разумець, што ён беларус, а не рускі, не азербайджанец, не казах. Ідэнтычнасць і менталітэт народа перш-наперш выяўляюцца ў яго мове. І калі роднае слова не прысутнічае ў той жа спажывецкай сферы, з якой сутыкаешся штодня, то што можна сказаць пра народ?
Беларускую мову, якую навукоўцы лічаць адной з самых меладычных, уключылі ў так званы "Атлас знікнення моў" ЮНЕСКА. А многія асобы, якія адказваюць за стан мовы, не праяўляюць ініцыятывы, каб выйсці з крытычнай сітуацыі. Пагаджаюцца, што праблема ёсць, а належных захадаў не робяць.
Не раз заяўлялася пра тое, што "Закон аб мовах у Рэспубліцы Беларусь" будзе дапрацаваны". Але калі гэта здарыцца?
Як паведаміла журналісту "Звязды" кіраўнік прэс-службы Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага Сходу Беларусі Ірына Саветкіна, праблема дапрацоўкі "Закона аб мовах у Рэспубліцы Беларусь" не ўнесена ў план заканадаўчай дзейнасці на 2011 год.
Беларуская мова практычна выціснута са спажывецкай сферы. Такую выснову я зрабіў у журналісцкім расследаванні "Бітва за роднае слова". Матэрыял быў падрыхтаваны пасля таго, як стала вядома: беларускую мову ўключылі ў "Атлас моў свету, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення", складзены ЮНЕСКА.
Нагадаем, што цягам падрыхтоўкі расследавання мы ў тым ліку выправіліся па сталічных гіпермаркетах і спажывецкіх крамах у пошуках тавараў, на ўпакоўках якіх прысутнічае нацыянальная мова. Аказалася, што зрабіць гэта так жа няпроста, як знайсці папараць-кветку ў купальскую ноч.
Малочныя і мясныя прадукты, касметыка, дзіцячыя забаўкі, аўтамабільныя тавары, вопратка беларускай і замежнай вытворчасці, галантарэя, латарэі і многае іншае. Гэта групы тавараў, на якіх вы не знойдзеце беларускамоўных інструкцый і не прачытаеце іх склад на роднай мове. Такой тэндэнцыі, лічу, не было нават у савецкую эпоху.
З соцень, а можа, і тысяч таварных пазіцый беларускія словы мы знайшлі толькі на адзінках.
Тады, адышоўшы ад абурэння, мы звярнуліся ў Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі з пытаннем; чаму на ўпакоўках і этыкетках тавараў амаль не прысутнічае беларуская мова? На што быў атрыманы адказ за подпісам старшыні Камітэта Валерыя Карашкова: "Інфармаванне спажыўцоў аб айчынных або імпартных таварах (у тым ліку ў выглядзе маркіроўкі), на рускай мове, не з'яўляецца парушэннем заканадаўства рэспублікі".
Аўтарытэтныя эксперты (дырэктар Інстытута мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Аляксандр ЛУКАШАНЕЦ і старшыня Таварыства беларускай мовы Алег ТРУСАЎ) у інтэрв'ю "Звяздзе" сышліся ў думцы, што наш "Закон аб мовах" выкладзены пакуль выкладзены пакуль не ў строгай адпаведнасці з Канстытуцыяй. Закон дазваляе чыноўніку (вытворцу тавараў, службовай асобе) выбіраць або рускую, або беларускую мову. Натуральна, што людзі выбіраюць для сябе прасцейшы варыянт і ўвогуле адмаўляюцца ад беларускага слова.
Дарэчы, пасля публікацыі расследавання "Бітва за роднае слова" ніякіх грунтоўных абвяржэнняў у рэдакцыю не прыходзіла.
Яўген ВАЛОШЫН.