"Каму хочаш зломяць ногі ... Як не дурні, то дарогі..."

Што было, тое й было (хоць не адразу і верыцца): мужчынка адзін вызваліўся з турмы, выправіўся дадому — у Барысаў, праз Мінск, а электрычка ўзяла ды ўцякла...

Чакаць наступную вольнаму не хацелася — вырашыў дабірацца машынай. Дзе яе ўзяць? Ды вядома ж — украсці: адамкнуў адвёрткай адны "Жыгулі" — во ліха! — не завяліся. Адамкнуў другія — таксама! Не паслухалі яго і трэція... Толькі на чацвёртых ужо паехаў. Але недалёка: заглухлі.

Думаеце, злодзей змірыўся, пайшоў на вакзал ці пачаў шукаць недзе пятыя "Жыгулі"? Не! Ён падняў капот, знайшоў паломку, потым (ацаніце рахманасць!) — на машыне, якую ўзламаў раней, патрэбную спраўную дэталь, зняў яе і ўжо нават "перакінуў" — паставіў туды, куды трэба...

Што, аднак, не памагло: першы дзень на свабодзе стаў для злодзея днём апошнім. А ўсё з-за чаго? З-за таго, што ён, можна сказаць, адстаў ад жыцця, спыніўся на дасягнутым: 30 гадоў перад гэтым (з большымі ці меншымі перапынкамі) правёў у турме, таму нічога іншага — апроч "Жыгулёў" — красці (а тым больш рамантаваць) не ўмеў!..

У адрозненне ад тых, хто жыве на волі: яны ў апошні час куды толькі не ездзяць, чаго толькі не купляюць, не прыганяюць з-за мяжы, чаго толькі не... рамантуюць!

Найяскравейшым сведчаннем таму чарговая конкурсная пошта. Яно і зразумела: паводле статыстыкі, якая, як вядома, ведае ўсё, кожны чацвёрты жыхар Беларусі мае легкавік. А ўжо які... Чытайце. Найперш — радкі з ліста спадарыні Лабажэвіч з Клецка.

Цешча з цесцем пафарсілі:

"Тачку" зяцю падарылі!

І яго (хоць ён не ўломак)...

Даканае гэты зломак!.

Кажуць людзі, не брахня:

Лепш купілі бы каня!

Што яшчэ вельмі добра было б — новы веласіпед, дыфірамбы якому склала Вольга Бандарэвіч.

Янка горачка не меў

Сеў на ровар і паспеў —

У грыбы, на працу, у госці.

І фігура была — штосьці!..

Стаў той дзень памылкай лёсу,

Калі ён прыдбаў калёсы.

А з другога боку — ну як іх цяпер не прыдбаць?

Стала модным мець машыну

І жанчыне і мужчыну:

Жук і жабка то на колах,

То — праз тыдзень —

на прыколах.

Можа, досыць, мой народзе,

Браць ламачча на Усходзе? —

пытае спадарыня Чыгрынава з Вілейшчыны.

Што народ на гэта адказвае? Ды толькі слухайце! Па-першае (вуснамі спадара Дубовіка з вёскі Арэшкавічы Бярэзінскага раёна):

Абліваемся во потам —

Рамантуем "Жыгулі".

А прыдбалі бы — "Таёту",

Каб "зялёныя" былі.

Некаму ну напэўна, імі, тымі зялёнымі, выплачваюць зарплату, некаму — даюць хабар, нехта зберажэнні ў валюце трымае. Нехта ж (ці вам казаць?) —

Пры цяперашнім акладзе

Ў "Мазду" век не перасядзе,

Бо сумленнік, працаўнік —

Браць на лапу — не прывык,

Хоць работа яму й міла,

Грошай на "Масквіч" хапіла:

Працаваў год 30 з гакам,

І гібее пад ламакам, —

піша так спадарыня Лабажэвіч. Пра гэта і радкі Валянціны Запрудскай з вёскі Жукоўшчына Шаркаўшчынскага раёна:

Пятрок даўным-даўно ўжо

Купіў патрыманы "Пежо".

СцяПАН на "Аўдзі"

раз'язджае,

Мікола "Опель Астру" мае...

А Грышка спераду і ззаду

Бясконца рамантуе "Ладу".

Але ж не спяшайцеся яму спачуваць, бо тут, як у папулярнай некалі песні, яшчэ невядома "кому повезло", бо

Як рамонт — то свет нялюбы

Гэта скажуць вам усе:

Той хто з'еў на гэтым зубы,

Хто на гэтым аблысеў, —

прызнае спадар Гарачоў з Іўеўшчыны.

І абодва яны — і той бяззубы, і лысы — пагодзяцца, што адна справа — купляць, даставаць нейкую "запцацку" да "Жыгулёў" і зусім іншая (у тым ліку па цане) — да той самай хвалёнай "Мазды"... Гэта па-першае. Па-другое, на рамонце айчынных — некалі — "Лад", "Масквічоў" ды "Запарожцаў" люд наш, што называецца, сабаку з'еў — яму цяпер (на думку спадарыні Бандарэвіч) ніякі аўтасэрвіс не патрэбны:

Наш сусед разбагацеў:

Ён аўто сваё займеў.

І цяпер — усім дваром! —

Рамантуем "аўталом".

Бо

У жалезнага канякі

Шмат хваробаў усялякіх:

Не працуе генератар,

Ці падсеў акумулятар,

То паветра спусціць кола...

Мо лягчэй лячыць жывёлу? —

Пытае пра гэта Мікола Старых з Гомеля.

І падобная думка прыходзіла, відаць, не толькі да яго, бо спадар Гарачоў, гледзячы на здымак, найперш анекдот успомніў. Два, значыць, маладыя ветэрынары (і, мусіць, двоечнікі?) у вёску на працу прыехалі, убачылі першую хворую кароўку, ходзяць вакол яе, вохкаюць, гладзяць. А чым дапамагчы — не ведаюць. Тады адзін і кажа: "Ты ёй у рот паглядзі, а я пад хвост — трэба ж дыягназ паставіць!" Сагнуліся, адзін у другога пытае: "Ты мяне бачыш?". "Не. А ты мяне?". "Таксама не...". "Значыць, так і запішам: заварот кішак".

Ён, гэты заварот, на думку спадара Гарачова, у машыне таксама бывае, бо мужыкі глядзяць туды — адзін зверху, другі знізу — і "прызнаюць":

Ды дарма крычу я,

І дарма ты плачаш —

Ты мяне не чуеш,

Я цябе не бачу.

Ну, сапраўды заварот — бяда, пра якую яшчэ чатыры радкі ад спадарыні Бандарэвіч:

У каханай зноў капрызы.

Мусіць, "галава баліць"?

Мы і зверху, мы і знізу,

А яна адно — маўчыць!

Але ў гэтым, як піша спадарыня Лабажэвіч, ёсць не толькі мінусы, але і плюсы:

Перасеў наш люд на колы,

Толькі мала хто вясёлы,

Бо нагналі калымагаў

І з двароў сваіх — ні шагу!..

Думкі й рукі ўжо заняты,

Як у будні, так і ў святы.

Пры справе, значыць, народ: не таўсцее, не тупее, гледзячы ў тэлевізар ці камп'ютар, не п'е гарэлкі, не гуляе ў карты, не ездзіць (бо няма на чым) на паляванне ці рыбалку. Ды што там — нават да дзяўчат, пра што (і досыць трапныя радкі!) напісала спадарыня Васільева з Гомеля:

Во, ўцяклі ад жонак,

Ехалі да дзевак,

Але ж не чакалі

Гэткіх неспадзевак...

Можа, да світання

З "тачкай" разбяруцца,

Дзеўкі ж ім не жонкі —

Хутка разбягуцца.

Што праўда, тое праўда. Адно шкада: не хутка яна даходзіць. Спачатку (як піша мінчанка Ала Тарасік):

Ці ў хлопца, ці ў мужчыны

Толькі й клопату — машына:

Дзе заправіць, чым памыць

Як ад снегу затуліць,

Гуму новую паставіць,

Ды ад драпінкі пазбавіць,

І які б ёй цюнінг звонку...

Столькі б клопату пра жонку!

Дык жа не — "наязджаюць" на іх нашы мужыкі!

Мусіць, маюць падставы, а інакш у Пятра Фёдаравіча Бурсевіча са Слоніма не нарадзіліся б радкі:

Не схаваць заначку ў хаце,

А бутэльку — і маўчы!

Вось таму ўсё гэта, браце,

Я трымаю ў... "Масквічы".

Даставаць не вельмі ёмка?

Але ж факт — не знойдзе жонка!

Чым яшчэ яна дрэнная? Тым што "дробязная" — не можа дараваць мужыку асобныя грахі. Напрыклад, падаўся ён з сябруком за межы краіны, "накацілі" там за прыезд. А назаўтра паехалі машыну выбіраць з хворымі галовамі. І, што называецца, ахнулі:

Не сказаць, не надзівіцца —

Файны транспарт за граніцай!..

І прыгналі штось... са звалкі

Задаволены? Ды цалкам!

Яны, значыцца, самі (як мяркуюць сужэнцы Астроўскія з Мінска). А вось як мінімум адна з жонак (на думку спадарыні Шышко з в. Навасёлкі-1 Пастаўскага раёна) — не! Прычым, катэгарычна!

Сп'яна здуру штось прыдбалі

І да Галі ў двор прыгналі...

Чым зняважылі жанчыну:

Вось і выдрала чупрыну.

А можа і не адну (на здымку не відаць).

Карацей, як падсумоўвае спадар Гаўрыш з Чавусаў:

Лом, аўто іржавыя

Звозім мы са свету...

"Крыўдна за дзяржаву!", —

Кажа здымак гэты.

Горш за тое:

Накуплялі ламачын

З Рура і Баварыі —

Вось асноўная з прычы́н,

Чаму ў нас аварыі! —

усклікаюць сужэнцы Астроўскія з Мінска.

Яшчэ пра адну і таксама досыць распаўсюджаную прычыну аварый распавядае Сцяпан Паўлавіч Нефідовіч з вёскі Любань Лунінецкага раёна:

Гэта ж трэба — разгубіўся:

У загароду бух!

Агароджа ацалела,

А з машыны — дух...

Ведай, браце: хто гайсае,

Той бяду заўсёды мае.

Што не найгоршы варыянт — у выглядзе паломкі аўтамабіля. Але ж да яе можа прывесці і

Каму хочаш зломяць "ногі"

Як не дурні, то дарогі...

Але ж гэта — не ў нас,

Гэта там, дзе "робяць" газ, —

прызнае Соф'я Кусянкова з вёскі Лучын Рагачоўскага раёна. Што чыстая праўда, між іншым, бо ў нас з дарогамі яшчэ куды не ішло (калі з цэнтральных асабліва не збочваць)... Калі збочвалі, парада ад спадарыні Чыгрынавай:

Ну і дабілі ж гэта "рэтра" —

Рассыпаецца ад ветру.

Прыхіні шчыльней да плота,

Паспарнее мо работа?

Зрэшты, тут можа спор і не патрэбны:

Як бы нас не дакаралі,

Што стаім тут шмат гадзін, —

Гэта ж вам не аўтаралі

І не "Формула 1", —

зазначае спадар Гарачоў. І ён жа, дарэчы, пытае:

Можа, хтось звярнуў увагу,

Можа, і зазначыў хтось:

Плот рабілі пад грунтвагу,

А "Масквіч" — дык на "авось"

Між тым гэтыя машыны і цяпер служаць сваім уладальнікам, бегаюць па вуліцах і дарогах і стаяць (калі, вядома ж, месца знойдуць) побач з іншымі. Дзе? У вялікіх гарадах — гэта праблема з праблем. Погляд на яе ад мінчан Астроўскіх:

Нехта любіць пахваліцца —

Процьма "тачак" у сталіцы!..

Ды ці ж вартая работа,

Што стаяць яны

"пад плотам"?!

Пра рамонт у гаражы

Ты нікому і не кажы...

Бо на ўсё, што люд наш хоча,

Трэба розуму і грошай.

Розуму, удакладнім, яшчэ і ад гарадскіх улад — у арганізацыі стаянак, будаўніцтве гаражоў... А наконт грошай варта прыслухацца да спадарыні Чыгрынавай:

Не ўзаб'ешся на зарплату

На машыну ды на хату.

Хіба ўзяцца нешта красці?

Ды ці доўгім будзе шчасце?

Цалкам магчыма, як у таго мужыка, што вызваліўся з турмы і хацеў на "Жыгулях" заехаць у Барысаў: гэта значыць, адзін дзянёк, пасля якога "свеціць" яму новы тэрмін зняволення (каля сямі гадоў). А значыць, ёсць у чалавека ногі, а пайсці ён нікуды не можа. Ёсць умелыя рукі, ды рабіць яны будуць тое, што дазволяць. Ёсць галава...

Зрэшты, вось гэта ўжо наўрад ці... Таму, калі ласка, не губляйце сваёй! І яе ж не вешайце. Не задзірайце, каб крукам не дастаць было, не падстаўляйце, каб на вашу здаровую перакладвалі нешта з хворай. А яшчэ — няхай у вас яна варыць! І пасля гэтага ніколі не трашчыць!

Аднак час ужо і схіліць яе — у знак удзячнасці ўсім, хто ў чарговы ці першы раз даслаў свае варыянты подпісу да здымка.

У каго ён атрымаўся лепшым, як заўсёды вызначае журы — вялікае чытацкае і маленькае рэдакцыйнае.

На папярэднім этапе (на здымку, нагадаем, быў хлопец пры "дзеўцы" ў вясельнай сукенцы) найлепшыя радкі (паводле чытацкіх лістоў) напісалі ўдзельнікі гуртка "Юны журналіст" з Вілескай АСШ №3, спадар Дубовік з Бярэзіншчыны, спадарыні Шышко з Пастаўшчыны, Кусянкова з Рагачоўшчыны, Молчан з Маладзечна, Васільева з Гомеля, Янучок з Клецка і Чыгрынава з Вілейшчыны... З гэтым, апошнім меркаваннем, пагадзілася і журы рэдакцыйнае, таму прыз у выглядзе падпіскі на дарагую сэрцам газету накіроўваецца ў вёску Забалацце.

Хочаце каб да вас, — пішыце. Здымак, як заўжды, дадаецца. Умовы ранейшыя: коратка (не больш за 8 радкоў — у прапанове... Колькасць якіх не абмежаваная), дасціпна і, калі ласка, абдумаўшы, узважыўшы кожнае слоўка.

Чакаем.

Валянціна Доўнар.