Трэба цікавіцца гісторыяй сваёй Бацькаўшчыны і разам з тым абавязкова яе шанаваць. Сёння, як і абяцалі, расказваем аб тых, пра каго звесткі і ўспаміны занатаваны ў «Кнізе народнай славы» былога калгаса «Мір». І пачынаем з Аркадзя Сідаравіча Шчарбінскага – бацькі Тамары Аркадзьеўны Хадасевіч.
Так здарылася, што напярэдадні вайны жыхары вёскі Дагілеўшчына Сенненскага раёна сем’ямі пераехалі ў вёску Кавельшчына Чашніцкага раёна. Пераезд быў звязаны з аб’яднаннем калгасаў. Юнак жыў марамі аб шчаслівым будучым, кахаў аднавяскоўку Анфісу і зусім не думаў, што ўсё зменіцца…
Пачалася вайна… Мужчын забіралі на фронт, хлопец яшчэ быў непрызыўнога ўзросту, таму і не трапіў у Чырвоную Армію. Пасля першага цяжкага бою юнакі і падлеткі пачалі збіраць і хаваць зброю, дакументы чырвонаармейцаў. Гэта было летам 1941 года. У час бою згарэў цэнтр вёскі, і жыхары згарэўшых хат перасяліліся ў зямлянкі.
Пачалі ўтварацца партызанскія атрады. У вёску сталі наведвацца чырвонаармейцы, якія былі пакінуты для іх арганізацыі. Юнакі і дзяўчаты сабраную зброю і інфармацыю пра фашыстаў і паліцаяў, што часта наязджалі ў Кавельшчыну, перадавалі партызанам. Здарылася так, што ў снежні 1942 года ў вёску панаехалі фашысты і паліцаі і адабралі моладзь для адпраўкі ў Германію. Тады і Аркадзя з Анфісай забралі ў палон. З вёскі іх пагналі пешшу ў Чашнікі. З гэтай нагоды фатаграфавалі і рыхтавалі на іх дакументы. Бацька Тамары распавядаў, што ахова была несур’ёзная, таму моладзь планавала пабег. А тут яшчэ і партызаны дапамаглі. Так Аркадзь і Анфіса вярнуліся дадому. У той час сям’я Лукашэвіч Анфісы, каханай Аркадзя, мела сувязь з партызанамі, а старэйшая сястра яе, Тамара, знаходзілася ў партызанскім атрадзе Неўскага. Пасля вяртання дадому Анфіса старалася не трапляць ворагам і іх паслугачам на вочы, збірала звесткі пра народнікаў і фашыстаў, перадавала іх у атрад Тамары або Кольку і Лёньку Чорным, якія заязджалі начамі да іх, каб забраць падрыхтаваныя харчы і атрымаць інфармацыю.
У 1943 годзе іх вёску запалілі фашысты ў другі раз. Тады згарэла і хата бацькоў Анфісы, ёй было вельмі шкада дакументаў загінуўшых чырвонаармейцаў, якія яна сабрала пасля першага бою яшчэ ў 1941 годзе, схавала ў бацькоўскай хаце, у страху, каб потым адправіць родным.
Аркадзь жа пасля вяртання з палону ў пачатку 1943 года пайшоў у партызаны. Ён быў залічаны ў партызанскі атрад Ваінцеева, а потым Афонькі брыгады Лявонава. Месца знаходжання атрада было ў Старых Лаўках. Вельмі хацелася юнаку весці змаганне з фашыстамі са зброяй у руках. У партызанах ён прабыў па жнівень 1944 года. За гэты час давялося маладому партызану-разведчыку і чыгунку падрываць, і вырывацца з фашысцкага кальца з балот Паліка.
17 жніўня 1944 года Аркадзь папоўніў рады Чырвонай Арміі, служыў у 5-м механізаваным палку стралком 1-га Беларускага фронту пад камандаваннем Ракасоўскага. Дачцэ расказваў пра тое, як вяліся баі. У час наступлення на ворага танкі ішлі ўперадзе, а стралкі беглі следам. Кожны раз – як апошні, ніхто не хаваўся за спінамі аднапалчан. 28 верасня 1944 года быў цяжка паранены каля Рыгі пад час фарсіравання ракі Даўгавы ў Латвіі. Асколкі ад нямецкага кулямёта пасеклі цела салдата. Яму зрабілі ў ваенным шпіталі 4 аперацыі, але ўсе так і не змаглі дастаць.Пасля выздараўлення Аркадзь быў перанапраўлены на фронт. Ён, як і другія яго саслужыўцы, ведалі, што перамога будзе за імі, тым больш, што на малой радзіме было мірнае жыццё і яго чакала тая самая, дзеля якой трэба жыць – яго Анфіса. Бацька Тамары неаднойчы казаў: «Бясстрашна абараняць незалежнасць Радзімы дапамагала каханне…»
Вельмі ўразіў Тамару расказ бацькі, як яны выходзілі з акружэння ля Ушач: «Тата разам са сваім атрадам і жыхарамі суседніх вёсак знаходзіўся ў вогненным кальцы, стаялі не на жыццё, а на смерць, але каб выратавацца з кальца, трэба было глыбокае балота з ледзяной вадой перайсці. Распрануўшыся, тата браў дзяцей і па чарзе пераносіў на другі бераг. Так ён дапамог многім выратавацца»…
А. С. Шчарбінскі ўзнагароджаны медалямі «За Перамогу над Германіяй», Жукава, ордэнам Айчыннай вайны II ступені.
Гэтыя ўзнагароды, а таксама пасведчанне партызана Беларусі, удзельніка Вялікай Айчыннай вайны, юбілейныя ўзнагароды, медалі «Ветэран працы», «За доблесную працу. У адзначэнне 100-годдзя з дня нараджэння У. І. Леніна» – усе іх і сёння як самае дарагое захоўвае дачка ў сямейнай скарбонцы.
Аркадзь, як бачна, і ў мірны час пражыў годнае жыццё: працаваў добрасумленна, разам са сваёй каханкай Анфісай разам былі аж 51 год, нарадзілі двух сыноў і дачку. Ды праз столькі часу вайна дала пра сябе знаць – заварушыліся асколкі, і яго жыццё абарвалася ў 75 гадоў.
Пакуль мы памятаем тыя страшныя падзеі – мы жывём!
Марына МІШУЛКОВА.