Ты ніколі не ведаеш, калі табе наканавана сустрэча, што землятрусам абрынецца на твой унутраны свет. Я прыехала ў вёску Бурдзевічы зрабіць матэрыял пра жанчыну, якая вышывае. Але там мяне чакала гісторыя, якая чырвонай ніткай прайшла праз сэрца.
Вёска Бурдзевічы такая маленькая, ціхуткая. Звычайна, калі едзеш па Беларусі, мінаеш дзясяткі падобных на хуткасці, нават не паспяваючы задумацца пра тутэйшае жыццё. Але калі ўсё ж такі зупыняешся, то раптам нібы трапляеш у іншы свет. Тут табе не дапамогуць дыпломы, усёведны інтэрнэт і разумныя кнігі. У такіх месцах трэба глядзець у вочы і гаварыць ад сэрца.
У такіх месцах трэба глядзець у вочы і гаварыць ад сэрца.
Вось і ў маім нататніку было запісана “Людміла Іванаўна Цяслюк”, а сустрэла мяне ля каліткі ласкавая бабця Люся са старэнькім чорным катом Жучкам. І ўнутры зрабілася так хораша, з першага імгнення адчула, што чакалі. Пакуль дайшлі да залы ў невялікай хацінцы, здавалася, што пагаманілі пра ўсё: і што яблыкі сёлета ўрадзілі, і бульба неблагая, і хрызантэмы ў кветніку так цешаць вока. Але толькі я пераступіла парог кухні, як ўсе словы вылецелі з галавы. Прыгажосць! Усюды – на фіранках, ручніках, канапах, абрусах, сурвэтках – кветкі! І не “персідскія ўзоры”, а нашы родныя валошкі, рамонкі, мальвы, браткі.
А селі гаварыць, дык бабуля Люся як узяла ў рукі самаробныя “пяльцы”, так і не адпускала, нешта чароўнае вышывала аксамітнай зялёнай ніткай.
– Нарадзілася я тут блізка зусім, у Крышылоўшчыне, у 1931 годзе на Пакровы, – між сцяжкамі расказвала жанчына. – Пакуль былі паны, бацька на іх працаваў, а маці дома нас пяцярых даглядала, па гаспадарцы завіхалася. Потым пераехалі на хутар. А калі прыйшлі Саветы, бацька падаўся ў калгас і мы пачалі жыць у Жухавічах. Матка часта хварэла, потым яшчэ і вайна грымнула, бацьку то адпраўлялі на фронт, то вярталі па стану здароўя, а я за старэйшую была, з ранку да ночы працавала…
На апошніх словах твар бабулі Люсі на хвіліну пасмурнеў, відаць, цяжка было ўспамінаць дзіцячыя гады, калі так рана давялося стаць дарослай.
– Памятаю, прыйшоў неяк бацька дамоў у чарговы раз з фронту, галодны, нямыты, стомлены, а я прыбягаю і кажу, што гнала кароўку пасвіць, а тут якраз па вёсцы нашы салдаты ідуць. Татка адразу падхапіўся, пачалі разам усё, што ёсць у хаце, на стол ставіць, паклікалі нашых байцоў, накармілі. А бацька мне і кажа потым, каб заўжды з людзьмі кавалкам хлеба, нават апошнім, дзялілася, бо голад і чэрствасць – гэта страшна.
Голад і чэрствасць – гэта страшна.
Распавядае бабуля Люся пра ўсё змястоўна і спакойна. Гэта ў мяне ад яе гісторый – ком у горле і вочы шчыпле, а жанчына працягвае вышываць. У інтанацыях, у рухах – столькі цярпення і разумення да падзей у сваім жыцці, аніякай злосці альбо папрокаў “за што гэта мне ўсё?”. Хаця бы я, каб на мой лёс пасыпаліся падобныя іспыты, напэўна, паскардзілася Сусвету і за меншае. І гэта пасля ўсіх медытацый і духоўных трэнінгаў. А бабця Люся, як ні ў чым не бывала, дзеліцца пражытым:
– Не, я не вучылася. Не было калі. Непісьменная я зусім. Помню, неяк з тыдзень хадзіла ў школу, але ж прыйшлося зноў вярнуцца на хатнюю гаспадарку. Маці так дрэнна адчувала сябе, што нават з ложка не ўставала, дзе тут тата адзін справіцца з усім. Вось і дапамагала, усё лягло на мае рукі маладыя. А як дарослая стала, то пайшла ў калгас. Там і свінаркай, і на брыгадзе працавала, нават з чатыры гады была мясцовым дэпутатам. А потым мяне за Андрэя Цеслюка з Бурдзевіч пасваталі. Жонка яго пакінула ды з’ехала з дочкамі на цаліну дзесьці ў Расію. Вось і застаўся мужчына адзін з двума сынамі. Падумала я і вырашыла – пайду за яго. Жылі добра, праўда, дзетак сваіх Бог не даў. Пасынкі выраслі, з’ехалі ў сталіцу, муж памёр 21 год таму. Але ж усё добра, вось унукі Андрэевы пачалі нядаўна прыязджаць, нават яго дзяўчаты з цаліны бываюць. Каток Жучка ў мяне ёсць, нядаўны малады беленькі прыбіўся, Васькай назвала. Дзякуй Богу за ўсё.
Дзякуй Богу за ўсё.
А нітка ўсё лятае над палатном, ладна кладзецца на тканіну ўзор.
– Люблю гэтую справу. І ніткі зараз прыгожыя – муліне называюцца, – усміхаецца мая суразмоўца. – А памятаю, раней іх і не зналі, распорвалі старое ды вышывалі. І часопісаў такіх не было. Падгледзіш у суседкі ўзор і сабе падобны зробіш. Ці ў царкве на ручніках – такія харошыя вышыўкі! Хто прывозіць ніткі? Сама, канешне. Сабралася ды паехала ў Карэлічы, а маладзейшая была, то і да Баранавіч дабіралася. Дык я зараз нават у царкву пешшу ў суседнюю вёску хаджу. Праўда, людзі ў нас добрыя, на дарозе адну не пакінуць, хтосьці ды прыпыніцца абавязкова: то мясцовыя нашы кіраўнікі, то, бывае, і старшыня райвыканкама. Не люблю без справы сядзець, хоць і ўзрост ужо. І вышываю, і вяжу, і курачак сабе пакінула, і бульбу сама лапатай пасаджу і выкапаю. А то без работы дзень доўгі.
Без работы дзень доўгі.
Сядзім у цішыні. Вышыўка амаль завершана. Гляджу на бабулю Люсю з замілаваннем. Колькі мудрасці, цеплыні, чалавечай годнасці, любові і ўдзячнасці да жыцця ў гэтай сціплай жанчыне. Так шмат выпала ёй выпрабаванняў, але кожную рэч і з’яву яна ўспрыняла як неад’емную частку свайго жыцця. Непарыўнай ніткай лёсу вышыта яе гісторыя, узорам – для кожнага з нас.
Намастэ