Гісторыка-культурны падмурак агульнай будучыні
22 мая сустрэчай удзельнікаў з міністрам інфармацыі, намеснікам міністра замежных спраў і старшынёй Мінгарвыканкама ў сталіцы Беларусі адкрыўся VІІІ Беларускі міжнародны медыяфорум. У 2013 годзе тэма гэтага, ужо традыцыйнага для нашай краіны, мерапрыемства гучыць так: "Партнёрства ў імя будучыні: гісторыка-культурная спадчына як фактар яднання".
За мінулыя гады медыяфорум, які з'яўляецца вынікам супрацоўніцтва беларускай дзяржавы, Выканаўчага камітэта СНД і Пастаяннага камітэта Саюзнай дзяржавы, стаў знакавай падзеяй. Кожны год ён адзначаўся удзелам высокіх службовых асоб, статусных экспертаў і заслужаных прафесіяналаў у сферы медыя. Таму тая тэматыка, якой прысвечана гэтае мерапрыемства, як правіла, з'яўляецца сімвалічнай для постсавецкай прасторы. І хоць у 2013 годзе акцэнты ў форуме зрушаныя з глабальных палітычных пытанняў да даволі вузкай прафесійнай праблематыкі захавання гісторыка-культурнай спадчыны, актуальнасць яго тэмы зноў аказалася высокай.
З 2011 года, калі споўнілася 20 гадоў з часу разбурэння СССР, сацыёлагі і палітолагі краін нашага рэгіёна сталі актыўна абмяркоўваць зусім новы, нязведаны феномен: з'явілася новае пакаленне дзеяздольных і паўнапраўных людзей, якія не жылі і не вучыліся ў Савецкім Саюзе. Хоць гэта новае пакаленне і было выхавана ў рамках інстытутаў, створаных яшчэ ў савецкім грамадскім укладзе, усё ж адсутнасць досведу "таго" жыцця, на думку экспертаў, павінна было кардынальна змяніць каштоўнасці, светапогляд і паводзіны новых жыхароў постсавецкай прасторы.
Аналагічныя ацэнкі гучалі і працягваюць гучаць у экспертнай супольнасці, якая канцэнтруецца на пытаннях геапалітыкі. Яшчэ ў 2005 годзе з'явілася такая радыкальная геапалітычная формула: "постсавецкай прасторы больш няма". Пад ёй разумелася тое, што інерцыя постсавецкага адзінства саступае месца логіцы аўтаномных і часта знешніх працэсаў, якія закранаюць тыя ці іншыя кавалкі некалі адзінага Саюза.
Нарэшце, у эканоміцы сусветны крызіс прымушае краіны задумвацца пра тое, якім чынам можна выжываць у новых жорсткіх умовах. Адказ знаходзяць у еўразійскай інтэграцыі, падкрэсліваючы, што яна "не з'яўляецца адраджэннем СССР ні ў якім выглядзе".
І гэта ўсё, безумоўна, правільна. Свет змяняецца, чапляцца за мінулае не варта. Аднак сярод часткі моладзі мы бачым моду на саветызм (прынамсі, у эстэтычным плане). Большасць геапалітычных ацэнак у інфармацыйнай прасторы даецца ў рамках апазіцыі "Расія супраць Захаду". Нарэшце, у эканоміцы велізарная колькасць новых інтэграцыйных ініцыятыў зводзіцца, па сутнасці, альбо да аднаўлення разбураных пасля распаду СССР сувязяў, альбо да рэалізацыі тых планаў эканамічнага развіцця, якія былі выпрацаваны яшчэ савецкімі кіраўнікамі.
У чым прычына такой бясконцай адсылкі да "нядаўняга мінулага"?
Напэўна, у тым, што ў народаў, якія жывуць на постсавецкай прасторы, праз больш чым 20 гадоў пасля разбурэння адзінай краіны так і не з'явілася новай вялікай светлай будучыні — ні адзінай, ні паасобнай. Акрыяць пасля катастрафічнай паразы — распаду краіны — "на хаду", "паміж справай" не атрымалася. Тыя ідэалы, дзеля якіх тая краіна руйнавалася, аказаліся скляпанымі на Захадзе фальшыўкамі другога гатунку. А новых ідэалаў, якія б натхнялі грамадства, так і не было створана.
Што ў такой сітуацыі неабходна рабіць?
Магчыма, варта прытрымлівацца вядомай ленінскай формулы аб тым, што перш чым аб'ядноўвацца, неабходна спачатку размежавацца. Не ў тым сэнсе, каб псаваць адносіны, распальваць саветафобію і іншыя разбуральныя тэндэнцыі. А ў тым сэнсе, каб "паглядзець ўнутр сябе", вярнуцца да вытокаў, яшчэ раз перагледзець нашы гістарычныя шляхі і зразумець, якія ж падставы (але і абмежаванні!) для яднання, інтэграцыі і будаўніцтва агульнай будучыні ёсць там, у нашай гісторыі, культуры.
Гэтая вельмі складаная задача не вырашаецца ў рамках аднаго або нават некалькіх мерапрыемстваў. Аднак пачынаць яе вырашаць неабходна. І чым хутчэй, тым лепш. Менавіта таму сімвалічным і правільным з'яўляецца такое супярэчлівае спалучэнне ў назве цяперашняга медыяфоруму слоў "Партнёрства ў імя будучыні" і "гісторыка-культурная спадчына як фактар яднання".
У праграме VІІІ Беларускага міжнароднага медыяфоруму акцэнт робіцца, перш за ўсё, на "мяккую" гісторыю і культуру — мову, літаратуру, тэатральнае мастацтва і гэтак далей. Бо было б нядрэнна пагаварыць і пра такую важную рэч, як, напрыклад, тэхналагічная культура, якая адыгрывае не меншую ролю ў забеспячэнні нашага цывілізацыйнага адзінства.
Але заўсёды трэба з чагосьці пачынаць. Няхай гэта будзе пачатак вялікай змястоўнай работы на нашай усё яшчэ постсавецкай прасторы.
Юрый Царык, палітычны аналітык, кіраўнік Беларускай групы развіцця.