У Госці да... бяздомных

Жыллё ці, найперш, людская цеплыня адагрэе іх непрыкаяныя душы?

Хутаюся ў шалік, намагаюся хоць неяк ратавацца ад ранішняга марозу. З задавальненнем успамінаю, што яшчэ сорак хвілін таму хадзіла па кватэры ў мяккіх тапках і трымала кубак цёплай гарбаты ў руках. Не пазайздросціла б таму, хто вымушаны ў такое надвор'е жыць на вуліцы.

Пераходжу мост цераз Свіслач, мінаю высокі каменны плот, спыняюся ля былога будынка 2-й гарадской бальніцы ў Мінску. Месца з доўгай афіцыйнай назвай "Пункт часовага знаходжання асоб без пэўнага месца жыхарства" тут адчынілі некалькі дзён таму.

...Абстаноўка — як у бальніцы: у пакоі чатыры жалезныя ложкі, засцеленыя байкавымі коўдрамі, і стэрыльная чысціня. Падушкі пастаўлены вертыкальна, на тумбачках у вазонах стаяць раслінкі, змучаныя шэрым святлом з вялікіх вокнаў.

— Вось тут у нас палаты, іх больш чым дзесяць.Там прыбіральня, душавая, — праводзіць нас з фатографам па калідоры Мікалай Віркевіч, дырэктар дзяржустановы "Дом начнога знаходжання асоб без пэўнага месца жыхарства".

Тыя, каго звычайна называюць бамжамі, цяпер могуць прыйсці перажываць маразы ў будынак 2-й бальніцы. У пункце часовага знаходжання 55 месцаў, але пакуль што "пастаяльцаў" набралася каля дзясятка.

— Бяздомных, якія да нас прыходзяць, спачатку адпраўляем у санпрапускнік на дэзынфекцыю, а пасля ўжо можна і засяляць, — расказвае Мікалай Віркевіч.

Жыць у пункце часовага знаходжання бяздомныя маюць права да красавіка. Заставацца неабавязкова, можна проста зайсці пагрэцца, папіць гарбаты, падсілкавацца макаронай хуткага прыгатавання. Валанцёры з Чырвонага Крыжа гэта забяспечаць.

У асноўным бамжы прыходзяць па дапамогу самі: камусьці падказаў дворнік ці міліцыянер, хтосьці даведаўся ад такога ж бедака, які вымушаны ў мароз начаваць на вуліцы.

Пакуль супрацоўнікі пункта часовага знаходжання расказваюць пра жыццё-быццё ў ім, у дзверы нясмела заходзіць мужчына, узрост якога цяжка вызначыць. Каўнер старога штучнага футра не хавае голай шыі, боты на нагах не зашпільваюцца, у руках набітая чымсьці сумка.

— Дайце вады папіць! — мужчыну з сумкай цяжка даліся тры-чатыры пралёты лесвіцы. Ён абапіраецца на сцяну. На аб'ектыў фотаапарата рэагуе незразумелымі гартаннымі гукамі. Відаць, што незадаволены.

Мужчына асушвае шклянку і змаўкае.

Ідзём знаёміцца з жыхарамі. Адчыняем дзверы палаты, дзе жывуць чатыры мужчыны.

— Яны ў нас, пакуль прыйшла прыбіральшчыца, ужо самі парадак навялі, — гаворыць нехта з супрацоўнікаў.

"Пастаяльцы" сядзяць на ложках і пра нешта гавораць. На падваконні ляжыць чай у пакеціках і нарэзаны хлеб.

Перад незнаёмымі мужчыны адразу прыпынілі гаворку і пачалі насцярожана пазіраць. На першы погляд, усім гадоў па 40—50, татуіроўкі на пальцах некаторых выдаюць мінулае, праведзенае за кратамі.

Спрабую неяк разбіць сцяну недаверу:

— Як вас завуць? — пытаюся ў аднаго з бяздомных.

— Коля, — вочы ў мужчыны ва ўзросце каля пяцідзесяці нейкія дзіцячыя, нібыта здзіўленыя. І чамусьці вінаватыя.

Коля нарадзіўся ў Комі АССР. Яго маці была родам з Бабруйска, паехала ў Комі жыць да мужа, які адбываў тэрмін. Пасля усе разам вярнуліся ў Беларусь. На вуліцы прымусіла аказацца стандартная гісторыя. Чытач можа здагадацца сам: час ішоў, маці памерла, сястра прадала кватэру.

Пытаюся, як выжываюць бяздомныя ў халады?

— Вой, цяпер усе пад'езды зачыненыя, з дамафонамі, не пагрэешся. Колькі народу памірае зімой, — скардзіцца Коля.

Бяздомны, які назваўся Аляксандрам, па ўласных словах "больш за дваццаць гадоў валачыўся па месцах пазбаўлення волі, а цяпер паверыў у Бога". Абставіны, што, па яго расповедах, прывялі Аляксандра да жыцця на вуліцы, нагадваюць эпізоды з мексіканскага серыяла:

— Я вырас у не надта заможнай сям'і, у 16 гадоў пайшоў працаваць на завод. Я не меў права, малы ж яшчэ, але ўсё роўна пайшоў. Мяне там хвалілі, добрым быў работнікам. Вось так жыў і аднойчы пазнаёміўся з дачкой начальніка крымінальнага вышуку. Ёй 15, мне 17. Каханне атрымалася. Яна зацяжарала.

— І што, вы ажаніліся?

— Я хацеў, але падчас родаў яна памерла, пасля і сын не выжыў. І вось ад гора пайшло жыццё пад адкос, піць пачаў, у турму трапіў.

Аляксандр, як аказалася, надзвычай актыўны грамадскі дзеяч у сваім асяродку. У яго нават ёсць мабільны тэлефон:

— Я сёння буду гаварыць з ахоўнікам царквы і перадам яму гэтую аб'яву (дастае напісаную ад рукі паперку). Няхай больш народу ведае, дзе ратавацца ад марозу. А ўвогуле, я вельмі занепакоены будучыняй бяздомных у нашай краіне, — працягвае Аляксандр. — Пра гэта павінны больш гаварыць, праблему вырашаць. Маглі б паклапаціцца пра нас, дапамагчы.

— А чым дапамагчы?

— Ну вось прыходжу я ў кавярню на Нямізе, каб пасядзець крыху і пагрэцца, а ахоўнік мяне адтуль за каўнер выцягвае. У чалавека вось ногі хворыя, таксама нікому справы няма.

— А ў бальніцу звярнуцца?

— Ды яго ж адразу выкінуць адтуль, слова сказаць не дадуць, — Аляксандр, відавочна, пачаў губляць імпэт да размовы.

— Можа, неяк праз газету мне дапамогуць? — раптам пацікавіўся мужчына гадоў сарака, які сядзеў на ложку ў самым куце пакоя.

Жонка развялася з гэтым чалавекам гадоў пятнаццаць таму, праз кароткі час пасля таго, як сям'я атрымала кватэру. Цяпер яна жыве з іншым, пра былога мужа чуць нічога не хоча і ў кватэру, на якую па законе ён мае права, на парог не пускае. Родны сын таксама не прызнае.

— Вось паглядзіце пашпарт, я ж і прапісаны там. Напішыце, як можна такіх, як я, людзей з дому выганяць.

— А вы ж ужо былі жанатыя, калі кватэру атрымалі? — цікаўлюся ў пакрыўджанага

— Так.

— Ну, дастаткова ж проста ў суд звярнуцца, каб маёмасць падзяліць. Можа, родзічы падтрымаюць? Вы ж з імі сувязь падтрымліваеце? Такіх гісторый, як ваша, нямала, людзі проста сваіх правоў не ведаюць.

— Не, ні з кім я не кантактую. І грошай на суды ў мяне няма. А калі гісторый шмат, то і не трэба мне ад вас нічога, — ветлівага тону ў голасе як і не было, мужчына адвярнуўся.

— Ну дык што? Трэба ж пра нашы праблемы гаварыць, каб за людзей нас пачалі лічыць. Я свой нумар тэлефона магу пакінуць, — гэта Аляксандр ізноў успомніў, што ён грамадскі дзеяч.

— Што ты ёй расказваеш, яна ж зусім маладая, ні ў чым не разбіраецца, — адгукнуўся мужчына, якога жонка выгнала з кватэры.

На гэтым з насельнікамі палаты давялося развітацца.

...Я выйшла на вуліцу і падумала, чаму на працягу часу, праведзенага ў кампаніі бяздомных, у душы нараджаліся цікаўнасць, здзіўленне, што заўгодна, але толькі не шкадаванне.

Уражанні досыць супярэчлівыя. Па-першае, вельмі цяжка зразумець, праўду яны расказваюць пра сябе ці проста намагаюцца разжаліць даверлівага чалавека слязлівымі гісторыямі. Па-другое, здзіўляе прысутнасць нейкай дыстанцыі, якую яны, па маіх уражаннях, нават падчас простай размовы ставяць паміж сваім асяродкам і намі, звычайнымі грамадзянамі, якія начуюць у цёплых кватэрах. Яна вельмі і вельмі вялікая. Незразумела: гэта сродак абараніцца ад нячулых чэрствых людзей, што, нібы панства, маюць уласнае жыллё і яшчэ скардзяцца на нейкія праблемы і пастаянныя дэпрэсіі, альбо нешта іншае?

Ганна ГАРУСТОВІЧ.

Фота Надзеі БУЖАН.