Ад школьніка да міністра, альбо Акадэмія шукае таленты
Галоўнае патрабаванне, якое прад'яўляе сёння жыццё да кіраўнікоў усіх узроўняў і профіляў, — уменне працаваць ва ўмовах пастаянных змяненняў. І пры гэтым не забывацца ўдасканальваць свае лідарскія здольнасці, каб паспяхова канкурыраваць не толькі ў межах краіны, але і на знешнім рынку. Дынаміка працэсаў, якія адбываюцца ў грамадстве, патрабуе ад кіраўнікоў нестандартнасці мыслення, аператыўнасці прыняцця рашэнняў і ў абавязковым парадку — высокага ўзроўню прафесіяналізму.
Адзін са спосабаў "загартоўкі" кіраўніцкіх кадраў — падрыхтоўка рэзерву. Яна дазваляе значна скараціць тэрміны ўводу кіраўнікоў у курс спраў на новай пасадзе, павысіць эфектыўнасць і якасць іх работы. У нашай краіне сфарміраваны рэзервы кіраўнікоў на ўзроўні рай- і аблвыканкамаў, куды ўваходзяць людзі, якія ўжо маюць вышэйшую адукацыю. Апроч таго, існуе яшчэ так званы перспектыўны кадравы рэзерв (моладзь да 31 года — студэнты і маладыя спецыялісты). Аднак у сённяшніх умовах гэтага ўжо недастаткова. Цяпер гаворка ідзе аб прыцягненні да кіраўніцтва больш маладых людзей, якія маюць лідарскі патэнцыял.
— Як у мастака ёсць схільнасць да малявання, у спартсмена — да пэўнага віду спорту і г.д , так і ў будучага кіраўніка яшчэ ў юнацтве праяўляецца схільнасць да лідарства, патлумачыў першы прарэктар Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь Аляксандр ІВАНОЎСКІ. — Падчас вучобы ў школе ўсе дзеці атрымліваюць агульныя веды, але ўжо там вучні, якія валодаюць лідарскім патэнцыялам, вылучаюцца большай ініцыятыўнасцю ў правядзенні мерапрыемстваў, сваімі арганізатарскімі здольнасцямі. Яны могуць быць актывістамі самых розных аб'яднанняў — ад экалагічнага да БРСМ. Галоўнае: гэта людзі, якія маюць ахвоту і здольнасці арганізаваць іншых, павесці за сабой. І мы, Акадэмія кіравання, згодна з пастаўленай перад намі Прэзідэнтам задачай, павінны ацаніць гэты патэнцыял. Сумесна з Рэспубліканскім цэнтрам прафесійнай арыентацыі моладзі мы распрацавалі сацыяльна-псіхалагічную анкету, выкананую ў выглядзе праграмнага камп'ютарнага забеспячэння, якая дазваляе высветліць схільнасці чалавека да пэўнага роду дзейнасці.
Паводле слоў Аляксандра Уладзіміравіча, анкета разлічана на выяўленне не толькі будучых кіраўнікоў, але і схільных да ваеннай справы, да праграмавання і інш. Усяго больш за 10 кірункаў, на аснове якіх потым ажыццяўляецца дыферэнцыяцыя па прафесіях. Сёлета анкетаванне пройдуць тыя, хто заканчвае школу. А ў перспектыве гэта будуць вучні некалькіх старшых класаў.
— У працэсе стварэння анкеты ў нас узнік цэлы шэраг пытанняў, звязаных з іх псіхалагічным інструментарыем, які сёння шырока выкарыстоўваецца ва ўсім свеце, але сам па сабе застаецца недасканалым. Напрыклад, згодна з вышэйназваным псіхалагічным інструментарыем, кіраўнік павінен быць дэмакратам. Але на самай справе кіраўнік абавязаны дзейнічаць па сітуацыі. Ёсць абставіны, калі яму трэба праявіць аўтарытарызм (напрыклад, у надзвычайных сітуацыях). Ёсць моманты, калі ён, сапраўды, прытрымліваецца дэмакратычнага спосабу кіравання — раіцца са сваімі падначаленымі падчас прыняцця адказных рашэнняў. А ёсць яшчэ і ліберальны спосаб, калі разам шукаецца выйсце.
Рыхтуючы анкету, мы прывялі псіхалагічны інструментарый у адпаведнасць з сучаснымі поглядамі на паводзіны кіраўніка і з сацыяльна-эканамічнай і палітычнай сітуацыяй у рэспубліцы для большай яго адпаведнасці нашым задачам. Сёння гэтая работа завершана. Мы мяркуем, што ў бягучым месяцы анкета трапіць у школы, дзе штатныя псіхолагі з яе дапамогай змогуць выявіць вучняў з задаткамі лідара.
Як патлумачыў Аляксандр Уладзіміравіч, сёлета Акадэмія праводзіць пробную "абкатку" на тэрыторыі Мінскай вобласці і "кропкава" — у асобных школах іншых абласцей, а пазней распаўсюдзіць сваю напрацоўку паўсюдна, ва ўсіх школах краіны. Па гэтым пытанні ўжо ёсць папярэдняя дамоўленасць з Міністэрствам адукацыі.
— Мінская вобласць сёлета выступае для нас своеасаблівай інавацыйнай пляцоўкай, дзе выпрабоўваецца наша новая тэхналогія. Па выніках гэтай адпрацоўкі мы пабачым моцныя і слабыя бакі праекта, вызначым, дзе, што і як трэба падправіць.
У сакавіку ў краіне пачалася рэгістрацыя на ўдзел у прафесіянальна-псіхалагічнай гутарцы, нагадаў першы прарэктар. Там любая дадатковая інфармацыя, якая характарызуе чалавека, можа аказацца карыснай. На гутарцы можна прадставіць і вынікі распрацаванага Акадэміяй і цэнтрам прафарыентацыі анкетавання, пройдзенага выпускніком у школе.
— Важны момант: ці не адбудзецца ўцечка інфармацыі? — звярнуў увагу Аляксандр Іваноўскі. — Чалавек прайшоў наша анкетаванне, а як будзе выкарыстана гэтая інфармацыя? Як назапашвацца? Мы мяркуем, што звесткі аб выніках анкетавання павінны накіроўвацца у Рэспубліканскі цэнтр прафесійнай арыентацыі моладзі, а ўжо адтуль паступаць да нас, каб выключыць любую магчымасць маніпулявання гэтымі матэрыяламі.
У Расіі 80 працэнтаў выпускнікоў ВНУ працуюць не па спецыяльнасці. Мы прадугледжваем сваёй работай больш дакладнае мэтанакіраванне ўчарашніх школьнікаў, вызначэнне тых месцаў, дзе іх патэнцыял зможа праявіцца ў большай ступені, дазволіць палепшыць тэхналогію самарэалізацыі чалавека. Другая наша задача — стварэнне дзейсных інструментаў, дзякуючы якім па сацыяльнай лесвіцы змогуць прасоўвацца ўсе нашы грамадзяне; стварэнне ўмоў, пры якіх ніводзін юнак з задаткамі лідара з любога рэгіёна і любой школы рэспублікі не застанецца незаўважаным.
Зразумела, адных выдатных адказаў на пытанні анкеты яшчэ недастаткова для таго, каб сцвярджаць, што гэты чалавек — лідар. Таму налета Акадэмія кіравання плануе ўзяць удзел у правядзенні рэспубліканскага конкурсу лідараў, дзе таксама будзе адбіраць таленавітых кіраўнікоў. Першапачаткова гэта быў гарадскі праект "Мінская змена", які праводзіцца ў сталіцы сумесна з Мінгарвыканкамам. Ён паспеў выдатна сябе зарэкамендаваць і цяпер будзе распаўсюджаны і на астатнія вобласці. На рэспубліканскі конкурс лідараў маладыя людзі прыйдуць з характарыстыкамі, атрыманымі па выніках анкетавання, прапанаванага Акадэміяй, і са сваімі ўжо рэалізаванымі праектамі, якія дазволяць пабачыць на што здатныя кандыдаты. 3 гэтай катэгорыі юнакоў Акадэмія будзе фарміраваць ядро сваіх абітурыентаў.
...Унікальныя шматгадовыя даследаванні, праведзеныя ў нашай краіне, паказваюць, што на дзве трэці якасць выпуску ВНУ вызначаецца наборам. Якасць адбору пры залічэнні мае выключна важнае значэнне. Не менш важным элементам з'яўляецца і якасць навучання. Сучасныя праграмы навучання патрабуюць змяненняў у бок большага набліжэння да практыкі, перакананы першы прарэктар. Цікава, што такі метад навучання мае ў Беларусі глыбокія гістарычныя традыцыі. У Горках знаходзілася старэйшая на тэрыторыі Еўропы ВНУ, якая рыхтавала кіраўнікоў. У 1849 годзе адбыўся выпуск як бы мы сёння іх назвалі "менеджараў", а тады гэта былі аканомы. 4 гады яны навучаліся ў акадэміі, потым 2 гады кіравалі маёнткамі і толькі пасля гэтага практычнага досведу вярталіся ў Горкі, дзе абаранялі дыпломную работу. Гэта было нават раней, чым амерыканцы абвясцілі аб утварэнні ў сябе менеджменту як асобнай навучальнай дысцыпліны.
— Як бачым, традыцыі падрыхтоўкі кіраўнікоў у сістэме адукацыі нашай рэспублікі існуюць даўно, але заўсёды трэба памятаць, што падрыхтаваць у ВНУ выдатнага спецыяліста без практычнай базы немагчыма. Жыццё патрабуе ад нас забеспячэння скарачэння тэрмінаў уваходжання маладога кіраўніка ў курс спраў на новай пасадзе і павышэння якасці кіравання (здольнасці знаходзіць перспектывы, бачыць увесь спектр праблем, якія сфармуляваны ў Канцэпцыі нацыянальнай бяспекі, і г.д.). Іншыя ВНУ рыхтуюць "прадметнікаў", яны звязаны з асобнымі сектарамі і кірункамі дзейнасці. А нам — такая ў нас спецыфіка — трэба фарміраваць у выпускніка шырокае бачанне сітуацыі ў цэлым. Калі ж улічыць, што мы зусім не збіраемся адмаўляцца ад падрыхтоўкі дзейных кіраўнікоў (ажыццяўляем падтрымку сістэмы самаадукацыі кіраўнікоў, павышэння кваліфікацыі, перападрыхтоўкі), то можна прасачыць увесь непарыўны ланцужок падрыхтоўкі: ад школьніка да міністра. Мы намагаемся ісці ў нагу з часам і задзейнічаем розныя варыянты павышэння якасці падрыхтоўкі кіраўнікоў — сённяшніх і заўтрашніх. Яны будуць прымаць рашэнні адносна іншых людзей, і памылкі тут недапушчальныя.
Работа кіраўніка мае сваю спецыфіку. Кіраўнік пэўным чынам абмяжоўвае свабоду работнікаў, а любое абмежаванне, як правіла, выклікае незадаволенасць. Стаў кіраўніком — не спадзявайся на ўдзячнасць. Спадзявайся, што здолееш прывесці свой калектыў да пастаўленай мэты. Яшчэ адна асаблівасць работы кіраўніка — фактычна ненармаваны рэжым працы, жорсткія сацыяльна-псіхалагічныя нагрузкі. Але, з іншага боку, работа прыносіць чалавеку задаволенасць ад усведамлення сваёй здольнасці ўплываць на развіццё грамадства, удзельнічаць у дасягненні сацыяльна значных мэт, у іх фарміраванні. Гэта спосаб самарэалізацыі, які можна супаставіць з творчасцю.
Задача нашай Акадэміі — фарміраваць кіраўнікоў, якія змаглі б скласці ядро палітычна-адміністрацыйнай эліты нашай краіны. А анкетаванне, якое мы прапануем, дазволіць павысіць якасць адбору ў нашу ВНУ, а значыць, і якасць выпуску.
Інга МІНДАЛЁВА.