Шведы пра Беларусь: расійцы, гарэлка і Гітлер

 

 

Сёлетняе апытанне стала лагічным працягам грамадска-палітычнай кампаніі, распачатай у мінулым годзе. Тады беларускі музыка шведскага гурта Dreamgale Майк Сэндер (Michael Sender) выступіў з ініцыятывай дамагчыся афіцыйнай змены назвы Беларусі ў Швецыі.

 

Рэч у тым, што сёння “Трэ крунур” называюць Сінявокую не “Belarus”, а па-старому — “Vitryssland”, што даслоўна перакладаецца як "Белая Расія”.

 

“Самыя распаўсюджаныя пытанні ад людзей, якія не маюць дачынення да беларускай праблематыкі: ці знаходзіцца Беларусь па-за Уральскімі гарамі ці перад і колькі разоў я ездзіў па Транссібірскай магістралі. Калі я пачынаю тлумачыць, што мая радзіма ад яе нашмат далей, чым Швецыя, яны проста не разумеюць”, — распавядаў карэспандэнту TUT.BY журналіст і літаратар Дзмітры Плакс, які жыве ў Швецыі больш за дзесяць год.

 

Грамадзянскую кампанію "За Belarus", арганізаваную прадстаўнікамі беларускай дыяспары, падтрымалі шведскія палітыкі, якія лічаць гэта надзвычай важным для ўмацавання незалежнасці Беларусі і ўспрымання краіны без шлейфа савецкага мінулага. Цікава, што "За Belarus" выказаўся і амбасадар Швецыі ў Беларусі Стэфан Эрыксан, а вось пасольства Беларусі ў Швецыі яе праігнаравала.

 

Якія вынікі акцыі? У кастрычніку 2009-га Шведская акадэмія пастанавіла, што ў наступным выданні акадэмічнага слоўніка будзе ўжываць прыметнік “belarusisk” (“беларускі”) замест “vitrysk”. А вось назва краіны пакуль застаецца ранейшай — “Vitryssland”.

 

 

Каб давесці, што назва “Vitryssland” выклікае адназначныя асацыяцыі шведаў з Расіяй, суполка “Беларусы

Швецыі” зладзіла ў красавіку адмысловае сацыялагічнае апытанне, вынікі якога будуць перададзены ва ўрадавыя структуры Швецыі.

 

З мэтай даведацца аб стаўленні “Трэ крунур” да Беларусі, нашы суайчыннікі апыталі 559 месцічаў. Рэспандэнтам задавалі сем розных пытанняў, у адным з якіх наўпрост прасілі назваць ад 1 да 5 словаў ці фразаў, якія ўсплываюць у галаве, калі чалавек чуе слова “Vitryssland”.

 

Сярод асацыяцыяў з Беларуссю амаль 21% апытаных ўзгадалі “Расію” і амаль 37% — “Расію” ці адно з яе аднакаранёвых словаў (“расійцы”, “расійскі” і г.д.). Сярод асацыяцыяў ёсць і іншыя, якія найчасцей атаясамліваюцца з нашай усходняй суседкай. Гэтак, на другім месцы ў рэйтынгу свабодных словаў — “гарэлка”, якую згадалі 16.3%, на трэцім — “халодна” (15,7%) . Шмат рэспандэнтаў узгадалі “вушанку”, “футру”, “аўтамат Калашнікава” ды “кактэйль Молатава”.

 

Арганізатары адзначаюць, калі скласці разам усе асацыяцыі, якія маюць наўпроставае дачыненне да Расіі, атрымліваецца, што больш за 49 % шведаў атаясамліваюць Беларусь з нечым расійскім.

 

У якасці красамоўнай ілюстрацыі вынікам апытання нагадаем, як летась дзяржаўнае “Радыё Швецыя” закрыла сваю беларускую праграму, якая за чатыры гады працы стала цэнтрам беларускага жыцця ў Скандынавіі. Прычына — прыход новага начальніка, які не разумеў розніцы паміж Беларуссю і Расіяй, і паставіў крыж на унікальным праекце.

 

 

Тое, што Беларусь шмат дзе за мяжой асацыююць з Расіяй, не навіна. Аднак вынікі апытання засведчылі адназначна негатыўнае стаўленне шведаў да Беларусі. Атрымалася, што палова з 20 самых частых асацыяцый маюць негатыўную афарбоўку (“вайна”, “мафія”, “зброя”, “бяднота”, “дыктатура”, “карупцыя”, “курвы” і г.д.). Другую палову складаюць нейтральныя словы (“халодна”, “белы”, “снег” і г.д.). Пазітыўнай асацыяцыі — ніводнай!

 

36 % ад усіх шведскіх асацыяцыяў маюць дачыненне да вайны ці зброі, 24,3% звязаныя з алкаголем ды п’янствам, 15% — са злачынствамі ды карупцыяй, 14,5% — з жабрацтвам. Яшчэ 10,9 % узгадваюць пра дыктатуру ды аўтарытарызм і амаль 8% — пра прастытуцыю ды жанчын лёгкіх паводзінаў.

 

Заўважым, ніхто з апытаных не ўзгадаў пра “чорную пляму” на іміджы Беларусі — Чарнобыль. Верагодна, гэта люстра грамадскага меркавання, якое атаясамлівае чарнобыльскую трагедыю выключна з суседнімі Украінай і Расіяй.

 

З хакеем Беларусь самі звязваюць толькі 9,8% апытаных шведаў, з Мінскам — усяго 5,2%. Пры гэтым 19,1 % рэспандэнтаў праводзяць залежнасць паміж Беларуссю і СССР ды камунізмам, што на думку арганізатараў апытання, сведчыць пра сціранне з памяці шведаў згадак пра “імперыю зла”.

 

 

Аднак галоўная неспадзяванка — пералік асобаў, якія ўвасабляюць для шведаў Беларусь. На першым месцы тут... Адольф Гітлер, імя якога назвалі 4% апытаных (23 чалавекі з 559). 2,5 % узгадалі Іосіфа Сталіна (14), 0,9% (5) — пераможцу “Еўрабачання” Аляксандра Рыбака. Прэзідэнта Беларусі ў звязку з Беларуссю назвала ўсяго чатыры шведы (0,7%).

 

 

Удзельнікам апытання таксама прадставілі спіс з 37 слоў (ад “троля” і “babushka” да “балета” і “Пуціна” ), прапанаваўшы аднесці кожнае з іх да адной з шасці краінаў (Фінляндыя, Эстонія, Літва, Беларусь, Украіна, Латвія).

 

З прапанаваных словаў з Беларуссю ў шведаў пераважныя асацыяцыі выклікае “расіец” (69%), “вушанка” (56,2%), “Пуцін” (54,3%), “шпіён” (51,8%), “Калашнікаў” (51,1%), “танк” (50,4%), “мафія” (50%), “ядзерная зброя” (49,8%), “гарэлка” (48,8%), “Ленін” (48),... “нафта” (36,7), ... “Гітлер” (30,6), ... “гандаль людзьмі” (21,7) і г.д.

 

Пры гэтым парадаксальна, калі гаворка вядзецца пра “Захад”, то скандынавы хутчэй называлі Беларусь (21,2%), чым краіны-сябры Еўразвязу — Літву (9,8%), Латвію (7,5%) і Эстонію (11,7%). Слова “сябар” датычна Беларусі называлі 13,7% рэспандэнтаў. Часцей згадвалася толькі Фінляндыя (50%) і Эстонія (15,5%).

 

З пазітыўных рэчаў і з’яваў варта згадаць “балет” і “фігурнае катанне”, якія, на думку шведаў, маюць большае дачыненне да Беларусі, чым да Фінляндыі, Эстоніі, Літвы, Украіны ці Латвіі. Што да “хакея” і гістарычнай перамогі над шведамі ў чвэрцьфінале Алімпіяды-2002, тут мы саступаем толькі фінам (22,4 % супраць 56,9 %).

 

Здзіўляе, што больш за траціну (33,6%) апытаных асацыююць Беларусь з Палтавай (з Украінай — толькі 20,5%) і амаль траціна (26,3%) — з НАТО (болей толькі ў Фінляндыі — 28,6%). А вось спрадвечна беларускую “дуду” да Сінявокай дапасоўваюць у перадапошнюю чаргу.

 

 

 

— Праз недахоп ведаў шведы разглядаюць Беларусь скрозь прызму назвы (“Vitryssland”), якая вельмі нагадвае назву Расіі (“Ryssland”). Пра Расію яны ведаюць даволі шмат, але вельмі мала добрага. Паглядзіце, з чым яны асацыююць нас, беларусаў — мафія, карупцыя, прастытуцыя, вайна. Гэта ўсё тыпова для Расіі, але цяпер калькуецца на Беларусь. Таму калі мы хочам палепшыць рэпутацыю нашай радзімы, адным з асноўных прынцыпаў PR-стратэгіі павінна стаць асацыятыўнае адмежаванне ад Расіі. Толькі тады мы зможам будаваць нашу асабістую рэпутацыю з чыстага аркуша.

 

Жудасныя вынікі апытання сведчыць таксама аб тым, што кожны беларус будзе разглядацца шведамі праз гэтыя прыкрыя уяўленні. Можна паскардзіцца, што большасць асацыяцыяў неабгрунтаваныя, што шведы надта недасведчаныя... Але ўпэўнены, што падобныя вынікі мы атрымалі б і ў многіх іншых краінах. Трэба глядзець праўдзе ў вочы: у Беларусі дрэнны імідж у свеце і з гэтым трэба нешта рабіць.

 

Кожны з нас, пакідаючы межы радзімы, становіцца іміджмэйкерам Беларусі. Таму едучы за мяжу, памятайце пра вынікі нашага апытання і старайцеся паводзіць сябе так, каб не нагадаць ніводнае са слоў з “чорнага спісу”. Рэпутацыя — гэта не тое, кім ты ёсць, а тое, як цябе ўспрымаюць іншыя. Менавіта таму “Беларусы Швецыі” вырашылі дамагацца змены афіцыйнай шведскай назвы Беларусі праз урад Швецыі. Частковых зменаў мы ўжо дамагліся.

 

 

Летась карэспандэнт TUT.BY даследаваў меркаванне экспертнай супольнасці Швецыі на прадмет ведаў пра Беларусь. Сярод суразмоўцаў былі журналісты і палітыкі, праваабаронцы і літаратары, гісторыкі, музыкі і ўрадоўцы. На падставе інтэрв’ю і выніковага аналізу і быў складзены наступны пералік асноўных прычын.

 

 

Два стагоддзі беларускі народ быў забыты сусветнай гісторыяй, а пасля распаду СССР інфармацыя пра суверэнную Беларусь распаўсюджвалася вельмі павольна. “Не дзіўна, што многія дагэтуль лічаць вашу краіну часткай Расіі”, — сведчыць лідэр Шведскай ініцыятывы за дэмакратыю і правы чалавека “Ostgruppen” Марцін Угла.
 

У апошнія 5-7 гадоў вядомасць Беларусі ў Швецыі пашырылася найперш дзякуючы статусу “апошняя дыктатура Еўропы”. Аднак веды большасці палітыкаў — нават тых, хто займаецца пытаннямі глабальнай палітыкі ­— вельмі павярхоўныя, прызнаецца спікер па знешнепалітычных пытаннях Ліберальнай народнай партыі Біргіта Ульсан.

 

Шведы трохі чулі пра поспехі беларусаў у спорце, добра памятаюць паразу ад нашай хакейнай зборнай ў чвэрцьфінале Алімпіяды. Аднак спортам глыбока цікавіцца абмежаванае кола насельніцтва.

 

 

80 % шведаў рэгулярна чытаюць навіны (адзін з самых высокіх паказнікаў у свеце), аднак у шведскіх СМІ пра Беларусь амаль не пішуць.

 

“Пра вас згадваюць падчас выбараў, могуць распавесці пра канфлікт Расіі і Беларусі, але не пра тое, як жывуць вашы людзі”, — распавядае менеджэр Інстытуту павышэння кваліфікацыі журналістаў (FOJO) Агнета Сёдэрберг-Якабсан.

 

“Чаму мы не пішам пра Беларусь? — кажа журналіст уплывовай газеты Sydsvenska Dagbladet Калле Кнійвіля — Бо, па вялікім рахунку, у вашай краіне нічога не адбываецца”.

 

Шведскае грамадства — інфармацыйнае, шырокую ўвагу якога прыцягвае нешта дынамічнае. “З гэтага гледзішча у нас, сапраўды, нічога не адбываецца. З другога, у Беларусі няма ані нафты, ані газу”, — разважае стваральнік беларускай праграмы “Радыё Швецыя” Дзмітры Плакс.

 

 

“Паводле пабудовы і ментальнасці Швецыя — сялянская краіна, і яшчэ 10 гадоў таму выпускі шведскіх навінаў пачыналіся з паведамленняў пра лася і толькі потым ішоў канфлікт на Блізкім Усходзе”, — тлумачыць Плакс, адзначаючы, што шведы і беларусы падобны абмежаванасцю і зацікаўленасцю тым, што адбываецца ва ўласным падворку.

 

Беларусь нічога не робіць
 

Калі Швецыя ёсць адной з лідэраў у Еўропе па колькасці грамадска-культурных праектаў, скіраваных на Беларусь, то наша дзяржава ніякім чынам не нагадвае пра сябе ў Швецыі. Свайго Шведскага інстытута ў нас няма. Амбасадара накшталт Стэфана Эрыксана, які вывучыў і прапагандуе беларускую мову сярод беларусаў, таксама.

 

“Пра што казаць, калі за 20 год незалежнасці Інстытут гісторыі нашай АН так і не выдаў ніводнай "Гісторыі Беларусі" па-ангельску!" — абураецца выкладчык гісторыі ўніверсітэта Паўднёвага Стакгольма, аўтар кнігі “Шведы ў культуры і гісторыі беларусаў” Андрэй Катлярчук.

 

Карацей, Беларусь застаецца ізаляванай ад свету.

Наша дыяспара ў Швецыі даволі актыўная, але вельмі нешматлікая для таго, каб ствараць рэзананс, падобны турэцкай ці польскай суполкам.