Рэч Паспалітая Беларуская, альбо пра рэінкарнацыю традыцый

Пасьля летніх вакацый пабачыў сьвет чарговы нумар «Беларуса на чужыне».

Так, менавіта гэтае імя, у гонар выдаванага ў 1947-1950 гг. часопіса, мы надалі беларускаму інфармацыйнаму бюлетэню ў Вялікай Брытаніі, дзеля сымбалічнага працяненьня традыцый беларускага эмігранцкага выдаўніцтва.

БнЧ цяпер выходзіць у выглядзе электроннай рассылкі, у pdf і на паперы. З канца 2009 года выйшла ўжо восем нумароў, хутка наш адноўлены БнЧ будзе сьвяткаваць першую гадавіну.

Архіў старых нумароў можна знайсьці на інфармацыйным блёгу belarusians.co.uk.

© Лягатып «Беларус на Чужыне»

* * *

Што падабаецца ў брытанцах і чаго так моцна бракуе нам — гэта той самай славутай традыцыйнасьці, гэтай пераемнасьці з сваім уласным мінулым.

Так, у гэтым сэнсе нашыя краіны мелі цалкам супрацьлеглы лёс:

Беларусь (якая 150 гадоў таму нават не называлася Беларусьсю) на працягу апошніх чатырохсот гадоў была месцам пастаянных войнаў, нашэсьцяў чужынцаў і акупацый, у той час, як Ангельшчыну бот чужаземнага захопніка апошні раз таптаў бадай што ў XI стагодзьдзі.

Брытанцам куды прасьцей было захаваць парадак, пры якім людзі стагодзьдзямі валодаюць маёмасьцю, пры якім лад жыцьця мог заставацца нязьмененым на працягу доўгіх гадоў. Пераемнасьць інстытутаў, парадкаў, завядзёнак, у выніку чаго дагэтуль існуюць і дзейнічаюць, напрыклад, спэцыфічныя правілы ўзаемадачыненьняў паміж каралевай і лёнданскім city (каралева ня мае права ўяжджаць на тэрыторыю city без дазвола тамтэйшага лёрда-мэра). Ёмэны ў лёнданскім таўэры (знакамітыя таўэрскія вартаўнікі, «біфітэры») — гэта ня нейкія «ряженые» казакі з фальшывымі мэдалькамі і ня проста турыстычная атракцыя, а сапраўдныя кадравыя вайскоўцы, якія насамрэч сочаць за бясьпекай, а ня толькі водзяць экскурсіі.

Шмат гэткіх дробязяў ужо маюць выключна сымбалічны і цырыманіяльны зьмест, але наўрад ці штось іншае магло б шчыльней павязваць сучаснасьць з тысячагадовай гісторыяй.

Беларусі непапраўна складаней з гэтым, бо мала таго, што ўласныя традыцыі і інстытуты былі пашкоджаныя за сто гадоў расейскага панаваньня і вынішчаныя ў выніку савецкай акупацыі і Другой усясьветнай вайны.

Для Беларусі так і не зразумела, якія традыцыі аднаўляць. Беларускія вобласьці на сёньняшні дзень амаль пагалоўна маюць гербы колішніх расейскіх губэрняў, а не вайводзтваў ВКЛ, менскія ўлады хочуць пусьціць на вуліцы «гарадавых».

«Сувораўскія вучэльні», чырвона-зялёны сьцяг, назва «беларускі рубель» і вуліцы імя Міхаіла Калініна ці Фэлікса Дзяржынскага — для кагосьці нават гэта таксама ўжо «традыцыі».

Між іншым, дзеля справядлівасьці, на Заходняй Беларусі многія шляхецкія сем’і валодалі сваімі маёнткамі да самага верасьня 1939 года. Нішто не перашкаджае ў нейкай форме вярнуць нямалую частку беларускіх замкаў і сядзібаў іх спрадвечным законным уладарам.

Таму мяне асабіста

вельмі радуюць такія «рэінкарнацыі», як Беларуская хрысьціянская дэмакратыя, як аднаўленьне Лаўрышаўскага манастыра, як «Наша Ніва», у рэшце рэшт. Дасьць бог, убачым і той час, калі беларускі парлямэнт будзе нарэшце называцца Соймам,

а замест нягеглых «вобласьцяў» беларускія правінцыі (дарэчы, ці вы ўжо азнаёміліся зь цікавым праектам новага адміністрацыйнага падзелу Беларусі на гістарычныя рэгіёны?) будуць называцца вайводзтвамі ці хаця б «землямі», праект чаго нібыта існаваў у пачатку 1990-х. Можа і самой краіне зрабіцца «Рэччу паспалітай Беларускай», а ня проста «Рэспублікай»?