Писатель Горват написал открытое письмо Владимиру Макею о могиле белоруса в Париже. Что с ней?

В марте 2019 года писатель Андрей Горват написал открытое письмо министру иностранных дел Владимиру Макею. В нем он упомянул о могиле знаменитого художника 19 века, уроженца Беларуси Валентия Ванькович, который умер в Париже и был похоронен на кладбище Монмартр-де-Сен-Дени. Историк Анатолий Стебурако, который на днях посетил его могилу, убежден: существует угроза ее разрушения.

— Уладзімір Уладзіміравіч, вы любіце Парыж? Я люблю. А яшчэ яго любіў наш зямляк Адам Міцкевіч. Аднойчы ў Парыжы ў яго на руках памёр яшчэ адзін наш — Валенты Ваньковіч. Я знайшоў яго магілу на могілках Манмартр-дэ-Сэн-Дэні, хоць гэта было няпроста. Але пры дапамозе не Міністэрства, а беларускай афіцыянткі Ліды гэтае месца ўжо будзе пазначана на картах, а Ваньковіча падпішуць як беларускага і польскага мастака. Цяпер вы без праблем яго знойдзеце. Уладзімір Уладзіміравіч, калі будзеце ў Парыжы восенню, абрэжце, калі ласка, ружы. Іх трэба абразаць перад зімой. Гэта важна. Ружы вы лёгка пазнаеце — на гаршчочку напісана: «Ад беларусаў з любоўю». Чорным па белым. Бачна здалёк", — написал Горват.

Как написал писатель в фейсбуке, его письмо имело эффект.

— Ружаў шкада, але яны сваю задачу выканалі: вясной Ваньковіча наведала пасольства Беларусі ў Парыжы, каб прыбраць смецце перад Радаўніцай, (…). Таксама магілу ўнеслі ў спіс пахаванняў славутых асоб, што больш-менш абараняе яе ад ліквідацыі.

Но теперь могила находится не в самом лучшем состоянии.

— Я застаў перагорнуты да гары белы гаршчок ад ружаў з аблупленым на 99% надпісам, — говорит Анатолий Стебурако, который приехал в Париж на научную стажировку. — Але гэты дробязі. Блага іншае: крыж з помніку зваліўся і ляжаў на зямлі побач, цуд, што яго не выкінулі руплівыя прыбіральшчыкі. Трэба рабіць паўнавартасныя захады, каб уратаваць сам помнік.

Стебурако уверен: если не предпринимать никаких усилий, в будущем памятник может исчезнуть (несмотря на статус).

— Па ўсім могілкам развешаны правілы: помнікі, якія не даглядацца, падлягаюць ліквідацыі.

И это не пустые угрозы. Некоторое время назад историк решил пройтись по кладбищу со справочником… и не нашел многие могилы.

— Мяне ўразіла колькасць свежых пустых пляцовак, якія імкліва запаўняюцца новымі пахаваннямі багатых і славутых людзей… Калі помнік не будзе далей разбурацца, ён прастаіць доўга. Але крыж сам па сабе не падае. Да таго ж у мармуры, уверсе помніка ёсць трэшчына. Калі пойдуць дажджы і выпадзе снег, помнік можа разбурацца далей

Почему могила Ваньковича находится в Париже? Ответ в его биографии. Известный белорусский художник родился 12 мая 1800 года (кстати, он умер в тот же день с разницей в 42 года) в имении Калюжицы Игуменского уезда Минской губернии (теперь Березинский район Минской области).

Ванькович получил образование в Полоцке, Вильне и Императорской Академии художеств в Петербурге. В столице России художник написал одну из своих самых знаменитых картин — «Адам Мицкевич на скале Аю-Даг». Как правило, он изображал на портретах родственников и друзей (например, участников общества филоматов). В Петербурге писал портреты российских поэтов Александра Пушкина, Петра Вяземского и Василия Жуковского.

В 1829 году художник вернулся в свое родовое поместье Слепянка, и в одной из усадеб в Малой Слепянке обустроил мастерскую.

Ванькович намеревался участвовать в восстании 1830 года, даже купил коня и оружие, но не смог из-за обострения болезни. В 1839-м Ванькович путешествовал по Европе. Есть версия, что подтолкнул его к поездке духовный кризис, отягченный нервными приступами. По другой версии, вынудила уехать сложная политическая обстановка после 1830 года и желание увидеть современное состояние европейского государства. Два года он жил в Германии, затем приехал к своему другу Адаму Мицкевичу в Париж. Там Валентий Ванькович заболел и через полгода умер практически на руках у Мицкевича. Денег было так мало, что Ваньковича похоронили в одной могиле с другим человеком.

— Манмартр-дэ-Сэн-Дэні - самы вялікі некропаль у Парыжы, дзе пахаваныя выхадцы з былой Рэчы Паспалітай, — рассказывает Анатолий Стебурако. — Агулам там ляжыць наша славутая эміграцыя першай паловы 19 стагоддзя. Гэта і ўдзельнікі напалеонаўскіх войнаў, і паўстанняў. Больш за ўсё там кіраўнікоў або ўдзельнікаў паўстання 1830−1831 гадоў. Там ёсць былая магіла гісторыка Яўхіма Лялевеля, былога кіраўніка гэтага паўстання (яго перапахавалі). Ёсць былая магіла паэта Юліуша Славацкага (яго таксама перапахавалі). Яна знаходзіцца амаль насупраць Ваньковіча.

Но Стебураку шокировал контраст между этими могилами.

— Палякі даглядаюць усе пахаванні, якія звязаныя з Польшчай. Кожны раз бачу там турыстаў, дэлегацыі. Нашай увагі патрабуюць пахаванні, звязаныя з Беларуссю. У Манмартр-дэ-Сэн-Дэні знаходзіцца магіла Ганны Герыч, пляменніцы Тадэвуша Рэйтана (героя Рэчы Паспалітай, які імкнуўся прадухіліць падзел краіны), Юзафа Кашыца, кіраўніка паўстання 1830−1831 гадоў на Наваградчыне і Слонімшчыне…

Чтобы спасти надгробие Ваньковича, Стебурако сохранил в Париже упавший крест из могилы. Он убежден, что Беларусь и представители нашей страны должны быть заинтересованы в сохранении этого памятника.