Мотогонки, демонстрации и семейный отдых. Как отдыхали в белорусской провинции в 1950-е
В последние годы белорусы всерьез заинтересовались своим прошлым, и в моду стремительно вошли архивные фотографии. Но чаще всего на них можно увидеть Минск и другие крупные белорусские города. TUT.BY предлагает вам уникальные кадры, сделанные Петром Тарандой в провинции. О биографии фотографа нам рассказал его племянник Николай Таранда.
Петр Петрович Таранда родился в 1921 году в деревне Зарытово (теперь Ляховичский район Брестской области).
— Як расказваў сябра Петрыка Сяргей Гаспадура, школа ад хаты знаходзілася за кіламетар. І яны абодва беглі наперагонкі, каб босыя ногі не замерзлі. Вучыўся Пеця да 5 класа. Ён адправіўся на вучобу ў Ляхавічы да яўрэя-краўца Кнайстара. Тры гады вучыўся. За вучобу не плаціў, і Кнайстар за выкананую працу яму таксама не плаціў. Купіў толькі ровар, каб вучань мог наведваць час ад часу сваіх бацькоў і дапамагаць па гаспадарцы, — рассказывает Николай Таранда.
В 1938 году Петр Таранда окончил в Барановичах курсы и стал гминным инструктором по радиофикации. Через год Западная Беларусь вошла в состав СССР, и он устроился на работу в паровозное депо в Барановичах.
— Праз пару месяцаў яго разам з іншымі хлопцамі з Баранавіч, Лунінца, Ганцавіч, Бярозы-Картузскай накіроўваюць у Ленінград на курсы пры інстытуце інжынераў чыгуначнага транспарту. За шэсць месяцаў Петрык стаў па прафесіі нарміроўшчыкам. Бацька калі пабачыў, чым ён займаецца, прысарамаціў яго, і Петрык пайшоў прасіцца ў памочнікі машыністаў. Вадзілі цягнікі да Брэста, у вагонах пшаніца ды метал. 21 чэрвеня 1941 года вярнуўся, памыўся і лёг спаць. А на раніцу прачнуўся ад бамбёжкі Баранавічаў.
22 июня 1941 года Таранда на последнем паровозе сумел вывезти из-под бомбежки эшелон с документами железной дороги, советскими работниками и их семьями и добрался до Вязьмы.
В первый месяц войны будущий фотограф водил к фронту эшелоны с солдатами, в обратном направлении вез оборудование фабрик и заводов, эвакуированных вглубь России.
— Нямецкія самалёты бамбілі цягнікі, асабліва на тэрыторыі Смаленшчыны. Каля Дарагабужа састаў цягніка трапіў у рэчку. Пабеглі паглядзець. Ад прамога пападання бомбы ў паравоз кожны вінцік быў зрэзаны, нібы напільнікам, а сцены былі гладкія, нібы адшліфаваныя. І толькі засохлыя чалавечыя кішкі на гэтых сценах, а на іх мухі… Каб выратавацца, вырашылі адклікнуцца на прызыў і пайсці на фронт добраахвотнікамі. Думалі, пакуль будуць праходзіць падрыхтоўку, вайна і скончыцца.
Петр Таранда служил в противотанковом батальоне. В Курганской области, куда его позднее отправили вместе с другими уроженцами Западной Беларуси, работал на погрузке шпал.
— Харчавалі дрэнна. Рабочыя брыгады пачалі змяншацца пасля таго, калі на рукі выдалі новыя пашпарты. З другой спробы і без пашпарту збег і Петрык. Праз тыдзень паездкі ў таварным вагоне, ён аказаўся ў Петрапаўлаўску. Але патруль даў яму заданне знікнуць з горада цягам 24 гадзін. Падаўся ў калгас у Казахстане, дзе прыпіска была не патрэбна. Араў там на быках, затым на трактары, працаваў памочнікам каваля. Жыў у хаце жонкі маскоўскага генерала. Але закахаўся ў маладую дзяўчыну, хацелі нават распісацца. Ды генеральша адправіла яго ізноў на фронт. Кіраваў брыгадай па расчыстцы Сталінграду ад танкаў, гармат, розных абломкаў.
Из Сталинграда Петра Таранду отправили на строительство железной дороги в город Серов в Свердловской области. Население голодало. Петрик со своим другом решили спасти знакомую девушку от истощения и украли мешок муки. Каждый из них получил по пять лет лагерей. В лагере Петрик познакомился и стал встречаться с осужденной женщиной Пашей.
— У лагеры закахаўся, у яго нарадзілася дачка Надзя. Праз два з паловай гады выйшаў на волю. Вярнуўся на радзіму, дзе і ажаніўся з Шурай Траўкінай са Смаленшчыны. Абодва працавалі на Баранавіцкай швейнай фабрыцы да старасці. Выхоўвалі прыёмную дачку Ніну, якую ўзялі ў роднай сястры Шуры.
Первые работы Петра Таранды появляются после 1950 года. К сожалению, его фототворчество продолжалось недолго. С 1960-х он начал терять зрение. Вскоре ему пришлось отказаться и от фотографирования. Всего в архиве Петра Таранды находится больше тысячи негативов.
Мастер умер в 2001 году, похоронен в Барановичах.
19 января 2018 года в 19:00 в Галерее TUT.BY (проспект Дзержинского, 57, 9-й этаж) откроется выставка «Правінцыя. Архіў фатографа Пятра Таранды. 1950−1960-я гады». Вход бесплатный.