Жыхары вёскі Беліца на Сенненшчыне непакояцца аб лёсе парэшткаў палаца Свяцкіх

У вёску Беліца на Сенненшчыне часта наведваюцца турысты, сярод іх ёсць і дасведчаныя ў архітэктуры людзі. Напрыклад, яны сцвярджаюць: комін былога спіртзавода складзены такім чынам, што з'яўляецца творам мастацтва. Іншыя аб'екты таксама выклікаюць цікавасць. Госці робяць фотасесіі на фоне будынкаў, якія маюць гістарычную каштоўнасць.

Вежа палаца Свяцкіх

Маёнтак Свяцкіх

Маёнтак у Беліцы быў адным з найбуйнейшых і тэхналагічна перадавых на тэрыторыі Беларусі. Апошні яго ўладальнік Карл Свяцкі прадставіў у 1901 годзе на Мінскай сельскагаспадарчай выставе каля 40 відаў прадукцыі ў прамысловым і хлебным аддзелах. Тут мелася каля 6 тыс. га зямлі, што дазваляла весці інтэнсіўную гаспадарку з 8-9-польным севазваротам, апроч таго займаліся племянной жывёлагадоўляй. Працавалі вінакурня, цагельня, маслабойня. Дзейнічаў паравы млын і два вадзяныя, а таксама вятрак.

Пасля рэвалюцыі маёнтак нацыяналізавалі і стварылі на яго базе саўгас "Беліца", які пазней стаў племсаўгасам "Полымя".

Дарэчы, напрыканцы 1980-х па ініцыятыве тагачаснага першага сакратара райкама КПБ Мікалая Дамашкевіча (цяпер памочнік прэзідэнта Рэспублікі Беларусь - галоўны інспектар па Віцебскай вобласці) у адным з памяшканняў спіртзавода быў створаны цэх па выпуску чыпсаў.

Па гэтым мосце калісьці хадзіў Купала.

Тут працаваў Купала

Беліца мае дачыненне і да беларускай культуры.

Гэтыя збудаванні памятаюць 21-гадовага Івана Луцэвіча - будучы народны паэт Беларусі Янка Купала прыехаў сюды ў снежні 1903-га. Спачатку ўладкаваўся на працу ў канторы, а потым атрымаў пасаду малодшага прыказчыка. З-за хваробы маці юнак быў вымушаны з'ехаць адсюль вясной 1904 года. Тут ён напісаў верш "Мая доля", а налета паэт склаў знакамітага "Мужыка", дзе лірычны герой наракаў на свой лёс: "Бо я мужык, дурны мужык".

Магчыма, Янку Купалу натхнілі і назіранні за жыццём мясцовых "паноў сахі і касы".

Маслабойня (на заднім плане) і 4-павярховы будынак склада.

Лёс палаца

Аб былой велічы сведчаць і рэшткі палаца Свяцкіх. Кажуць, што ў ім існуе падземны ход, які вядзе за межы вёскі.

Вежа, якая цяпер больш-менш трымаецца, пабудавана ў 1911 годзе. На другім паверсе тут меў майстэрню па разьбе па дрэве сын Карла - Станіслаў. Ён таксама калекцыяніраваў зброю, марскія ракавіны, чучалы птушак і птушыныя яйкі.

Пасля рэвалюцыі некалькі месяцаў у Беліцы панавала безуладдзе. Палякі, якія аднавілі сваю дзяржаву, накіроўвалі ў Беларусь легіянераў для аховы паноў ад пагромаў і рабаўніцтва.

У студзені 1918 года ў Беліцу прыйшоў польскі атрад - каля 150 чалавек. Гаспадары пагрузілі маёмасць на падводы і выправіліся ў Польшчу. Але існуе легенда, што напярэдадні ад'езду Карл Свяцкі двое сутак вывозіў каштоўнасці некуды ў лес.

З 1920-х у палацы дзейнічала сельскагаспадарчая школа, падчас вайны тут размяшчаўся нямецкі гарнізон, пасля - сельскагаспадарчы тэхнікум.

У 1988 годзе палац вырашылі рэканструяваць. Але спецыялісты знялі толькі дах, і будынак пачаў гібець. Праўда, апроч дажджу, ветру і снегу да яго руйнавання далучыліся і ахвочыя да дармавой цэглы людзі.

Некалькі гадоў назад пяць аб'ектаў комплексу Свяцкіх выкупіла замежная кампанія, каб яго ўзнавіць. Але нешта ў бізнесмэнаў не атрымалася, яны нават не даглядаюць за тэрыторяй, нібы забыліся пра набытую маёмасць. Летась з дапамогай пракуратуры, райвыканкама і дыпламатычных каналаў іх удалося прымусіць да дабраўпарадкавання тэрыторыі вакол палаца. Але сёлета новым уласнікам не да таго. Кажуць, што ў іх памёр адзін з заснавальнікаў, і фірма перажывае рэарганізацыю. Комплекс знаходзіцца пад аховай і доглядам мясцовай улады, але рэсурсы яе абмежаваныя.

…Тутэйшыя жыхары памятаюць гук заводскага гудка, які клікаў на працу ад панскіх часоў на працягу некалькі дзесяцігоддзяў. Ім шкада гістарычных будынкаў і непакоіць іх далейшы лёс. Адна з жанчын, заўважыўшы нашу цікавасць да будынкаў, раптам спытала: "Ці вы, можа, купляць будзеце?".