Малодшы брат Глобуса

Ён з лёгкасцю пісаў масавыя дэтэктывы пад псеўданімам Андрэй Варонін. Але не меншым поспехам карысталіся тэатральныя пастаноўкі па яго п’есах.

Ён зарабляе грошы выданнем расейскамоўных кніг, але адчувае сябе гульцом на беларускім літаратурным полі.

Міраслаў Адамчык узначальвае беларускую рэдакцыю расійскага выдавецкага дома «АСТ». Яго офіс знаходзіцца ў цэнтры Мінска. А штат налічвае толькі два чалавекі: ён і брат, Адам Глобус.

Брат — асоба для Міраслава паважаная. Гэта яшчэ і кампаньён, і сябра. З Глобусам ён разам напісаў і першы раман, які стаў пачаткам кар’еры Андрэя Вароніна. Міраслаў паказвае шафы з выдадзенымі кнігамі, якіх у офісе толькі пяць тысяч. «І столькі ж тут не змясцілася». Некалькі паліцаў займае акурат серыя бульварных раманаў. Побач і дыскі з фільмамі, і серыяламі паводле кніг.

«Андрэй Варонін пачаўся з рамана пра забойства Машэрава «Заўсёды светла каля турэмных муроў». Твор пераклалі на расейскую мову, выдалі і прадалі ў Расіі. Але Адам Глобус і Міраслаў Адамчык на расійскім рынку — гэта нічога не значыць. Нас папрасілі прыдумаць простае расейскае прозвішча. Цяпер напісана 150—170 дэтэктываў».

Раманы пішуць не толькі Міраслаў і яго брат. Яны наймаюць для гэтага іншых, тых, хто адчувае ў сабе здольнасці і хоча зарабіць.

Такую працу паспелі назваць «працай літаратурных рабоў». А братам Адамчыкам закідаюць тое, што яны спрыяюць абалваньванню людзей масавым чытвом.

«Я лічу, што Андрэй Варонін — класны праект. Ёсць лепшае, горшае. І тым не менш, гэта паспяховы брэнд. А закіды пра «літаратурных рабоў»... Ёсць аўтары, якія працуюць з намі. Але працуюць не таму, што яны рабы».

Першай кнігай па-беларуску сам Міраслаў дэбютаваў у 1992 годзе. «Забойства на Каляды» — дэтэктыўная аповесць і апавяданні.

Сёння ж дэтэктываў, з якіх пачынаў, не піша. «Мне ўжо нецікава. Не лічу, што пісаць белетрызаваную літаратуру мне сёння важна».

Але аўтара менавіта па дэтэктывах і запомнілі. А пісаць пачаў пад уплывам Уладзіміра Караткевіча, які жыў на адной лесвічнай пляцоўцы з Адамчыкамі.

Бацькавы творы не натхнялі? «Да бацькавых твораў трэба было дарасці. Караткевіч — гэта добры старт, пачатак у літаратуры. Гэта літаратура ўсё-ткі для падлеткаў».

Затым былі пастаноўкі спектакляў па п’есах, напісаных у суаўтарстве з Максімам Клімковічам. П’еса «Францыск Скарына, альбо Нагавіцы святога Георгія» ішла гадоў пяць-шэсць.

А «Чорны квадрат» ужо пятнаццаць гадоў ставяць на сцэне Тэатра беларускай драматургіі.

«Мы з Максімам пісалі мюзікл. Нам хацелася, каб чалавек прыйшоў паглядзець у тэатры нешта лёгкае, забаўляльнае па-беларуску, але разам з тым даведаўся нешта карыснае, цікавы факт».

У 2005 выйшаў «Зборнік» — том, які ўвабраў прозу, драматургію і паэзію Міраслава. Пасля — зноў зацішша: перавыдаваліся толькі ранейшыя творы. «Чаму я не выдаю кніжак? Я напісаў апошнімі гадамі дзве кнігі: «Гарэлка» і «Кніжка пра ката». Але каб выдаць іх, трэба спачатку адрэдагаваць. А я не знайшоў чалавека, блізкага мне, каму мог бы даверыць свае творы. Безумоўна, і мала пішу».

Але дзеліцца задумамі на будучыню. «Калі я вазьмуся яшчэ пісаць, то гэта будзе дзённік». І наракае на тое, што з інтэрнэт-дзённікаў знікла шчырасць. «Шмат няшчырай публічнасці. Чытаю дзённікі. Шмат перапостаў: нешта пачуў ад кагосьці, анекдот пераказаў. А вось пра што сапраўды думае, перажывае, такога проста няма. Знікае давер да апублікаванага ў інтэрнэце слова. Слова перастала ўплываць на свядомасць.

Пісьменнікі заводзяць ЖЖ і хлусяць там».

Міраслаў і сам вядзе ЖЖ. Але змяшчае там усё больш фотаздымкі. «Да прафесіі я не давёў гэты занятак, бо з яго не жыву. У мяне ёсць фотастудыя. Часам я раблю камерцыйныя праекты. Гэта форма творчасці».

Ён разважлівы кнігавыдавец. Не ўкладае грошы ў праекты, якія не акупяцца. Не разлічвае на гранты. Кажа, што беларуская кніга не купляецца, бо айчынныя аўтары слаба пішуць. І крытыкаў няма, каб іх узровень падцягваць. «У нас з літаратурай кепска, а крытыкі ніколі не было».

Але ў 2008-м Адамчыкі вырашылі стварыць кніжную серыю «Сучасны беларускі дэтэктыў». Разлічвалі, што кнігі будуць прадавацца ў гіпер- і супермаркетах. Але з выхадам «Замка» Адама Глобуса і «Кароны» Міраслава ўсё скончылася. «Праект кепска прадаўся. Ён не стаў камерцыйна паспяховым, як мы чакалі. Мы не разлічвалі, што пачнецца такі глыбокі эканамічны крызіс. І кніжкі «праселі» па продажах».

Займеўшы яшчэ ў 1990-х досвед у кінаіндустрыі, Міраслаў не бачыць пакуль перспектывы і ў беларускага кіно. Ён крытыкуе працу «Беларусьфільма». «Кінастудыя ніколі не займалася беларускім кіно. Я не разумею, навошта беларусам экранізаваць Мерымэ (фільм «Масакра» — С.М.) за дзяржаўныя грошы. Мяне гэта абурае. Я плачу падаткі, за якія здымаюць кіно, якое не мае дачынення да Беларусі. Збіраюцца экранізаваць Яна Баршчэўскага. Паляк, які да нас не мае ніякага дачынення, прыцягнутае ўсё за вушы. А творы важныя для Беларусі, якія варта было б экранізаваць, не здымаюць».

І прапаноўвае экранізаваць «Слова пра паход Ігаравы».

«Твор, які вывучаецца ў школе, які аб’ядноўвае ўсходніх славян. Гэта рыцарскі раман з элементамі фантастыкі. Твор, які кладзецца ў кіно. Не думаю, праўда, што «Беларусьфільм» зможа зняць яго».

У 1990-х Міраслаў з братам напісаў сцэнар па «Тутэйшых» Янкі Купалы. А на замову Міхаіла Пташука яны стварылі сцэнар спецыяльна пад Галіну Макараву і Стэфанію Станюту. Але адведзеная Макаравай роля вясковай жанчыны акторцы не спадабалася. І фільм не знялі.

…Міраслаў жыве ў Мінску, а любіць Барселону. «Але я там чужы. Нават праз пятнаццаць гадоў паездак у гэты горад я разумею, што ніколі не стану каталонцам. У Мінску я свой». Не прамяняў ён родны горад і на Маскву, калі прапанавалі кватэру ў расійскай сталіцы. «Жыць у Маскве — невыносна. Я там дыхаць не магу. І адносіны ў Расіі азіяцкія». Але ці не найбольш яго засмучае тое, што «выдавецкі бізнэс не перадаецца ў спадчыну. Ён існуе, пакуль мы з братам жывём». Чаму сына не рыхтуе ў змену? «Я не ўплываю на сына. Існуе канфлікт пакаленняў. Каштоўнасці, якія для мяне існуюць, маім дзецям нецікавыя. На шчасце, нашы дзеці яшчэ гавораць па-беларуску. Гэта адзінае, што я мог зрабіць».

***

Міраслаў Адамчык (Міраслаў Шайбак) нарадзіўся 6 жніўня 1965 у Мінску. Скончыў філфак БДУ. Працаваў у часопісах «Беларусь» і «Бярозка». Аўтар кніг «Забойства на Каляды», «Зборнік», «Карона». Перакладае з японскай. Сябар Саюза беларускіх пісьменнікаў.