Марціновіч з-пад прылаўка, але ўсё ж набыў у Мінску свой забаронены раман

Збянтэжана просім параіць нам што-небудзь падобнае з кніжак, якія ляжаць на латку. Калі ласка! Атрымліваем пагартаць “Похороните меня за плинтусом” моднага масквіча Паўла Санаева і “Бегущий за ветром” афганца Халеда Хасейні.

“Там і блізка не пра тое!” — скардзіцца на гандляроў Марціновіч. Але параўнанне з “ашаламляльным дэбютным раманам, які ўжо называюць галоўным раманам новага стагоддзя” (так было напісана пра кніжку Хасейні) аўтара “Параноі”, здаецца, ўзрадавала. Адкладаем кнігі і робім першыя высновы:

Віктар Марціновіч: “Трэба апрануцца пэўным чынам. Нельга апранаць доўгія чорныя ці шэрыя плашчы, нельга мець пры гэтым "гэбісцкі" выгляд ці выгляд чыноўніка. То бок, першае — прытрымлівайцеся дрэс-кода. Другое — засвойце патрэбную інтанацыю. Нельга пытацца гучна, трэба паўшэптам”.

На наступным латку мы вырашылі быць хітрэйшымі і спачатку спыталіся, колькі каштуе таўшчэзны том “Хрыстос прызямліўся ў Гародні” Ўладзіміра Караткевіча, перакладзены на рускую мову. “Так, “Хрыстос...” — 19 тысяч”, — адказвае гандлярка.

Пераходзім да “Параноі”. Пачуўшы назву забароненага рамана, жанчына сумелася і папрасіла нас пачакаць. Падышла пра нешта паразмаўляць да суседняга латка, вярнулася і... кіўнула галавой: “Колькі вам трэба?”

Цяпер “Параною” прапаноўваюць па 18 тысяч рублёў — на 4 тысячы танней, чым калі кніга ляжала ў адкрытым продажы. Гандляры, здаецца, яшчэ не зразумелі, што за рызыку могуць мець даплату! Бо забарона кнігі — гэта лепшая рэкламная кампанія. Яе цяпер нават на латок можна не выкладаць — усё роўна людзі будуць прыходзіць і пытацца.

Урэшце жанчына дастае з-пад латка чорны поліэтыленавы пакет. У ім — дзве кніжкі “Параноя”. “Вы толькі не даставайце іх, — просіць яна. — Проста зазірніце, праверце, што яны там ёсць!” Мы адыходзім ад латка, адчуваючы сябе партызанамі і дысідэнтамі. І гандлярка, мабыць, таксама думае пра сябе нешта такое.

Віктар Марціновіч: “Я такога яшчэ не бачыў нідзе і ніколі. Ёсць адчуванне, што людзі самі сябе накруцілі, самі ўсё прыдумалі — але яны гуляюць у гэта, нібыта гэта нейкая “Зарніца”. Ім так цікава зрабіць гадасць сістэме, што проста прыемна на гэта глядзець. І мне здаецца, што яны атрымліваюць асалоду нават не ад рызыкі, а ад магчымасці прадаць што-небудзь з-пад прылаўка, загарнуўшы ў паперку. Гэта крута!”.

Спрабуем знайсці “Параною” на іншых “кропках” — і нарываемся на некалькі адмоваў запар. Пра тое, што кнігі няма, нам кажуць адразу, упэўнена і не гледзячы ў вочы.

Да яшчэ адной гандляркі — жанчыны сталага веку з кароткай яркай фрызурай — падыходзім проста: “Ці ёсць “Параноя” Віктара Марціновіча? Мы не з КДБ!” Жанчына ўсміхаецца і адказвае, што кніжку з латка прыбрала, але сама прачытаць паспела.

“Дык пра што там, у гэтай “Параноі?” — пытаецца Марціновіч. І гандлярка пачынае пераказваць аўтару сюжэт яго кнігі:

Гандлярка: “Я так зразумела, што ў кнізе КДБ сочыць за мужчынам і жанчынай. І ідуць дакладныя. А якой, куды пайшлі, што рабілі. Былі на кухні, там размаўлялі, пасля пайшлі ў спальню, колькі там былі, падрабязнасці... А галоўны герой гэтай кнігі — журналіст ці пісьменнік”.

“Ага, цікава, — кажа Марціновіч. — Распавядайце, калі ласка, далей, а то тут паўсюль кажуць, што ўжо не набудзем яе, дык баюся, што і не прачытаем ніколі...”

Гандлярка працягвае: “А гэтая жанчына не хавае, што мае палюбоўніка — вельмі высокапастаўленага чалавека...” І гэтак далей.

“Дык што, можна ў вас гэтую кнігу набыць?” — Урэшце пытаемся мы. Гандлярка ізноў ідзе на загадкавую размову да суседняга латка, а пасля вяртаецца і кажа нам: “Пагуляйце крыху, калі ласка!”

“Гэта значыць, што трэба прыйсці крыху пазней, і яна прынясе аднекуль гэтую кнігу, каб прадаць нам”, — здагадваецца Марціновіч, калі мы адыходзім ад латка. Але мы сваю цікаўнасць ужо задаволілі і таму сыходзім з кірмаша.

Набыць забаронены раман “Параноя” ў Мінску можна, і гэта нават не так складана, як уяўлялася. “Проста трэба ў гандляра стварыць ілюзію, што ты такі ж змоўшчык, як і ён!” — робіць апошнюю выснову аўтар кнігі, журналіст і пісьменнік Віктар Марціновіч, калі мы ўжо ідзем да метро, па-ранейшаму хаваючы дзве кніжкі ў чорным пакеце.