Бахарэвіч: “Мы з Гаўфам пад адной вокладкай...”

Бахарэвіч: Кніга складаецца з уласна перакладу казкі Вільгельма Гаўфа, а далей ідзе мая “Пасьлямова” - гэта гісторыя пра аднаго малавядомага перакладчыка, які гэтую казку пераклаў. Гісторыя містычная, і я б вельмі хацеў, каб “Пасьлямова” была таксама прачытаная як казка, бо, уласна, кажучы, яна й ёсьць казка. Але гэта цалкам аўтаномны тэкст.

Бушлякоў: Як суадносяцца пераклад і “Пасьлямова” - яны параўнальныя што да аб'ёму, ці “Пасьлямова” - больш маштабны твор?

Бахарэвіч: Так, гэта больш маштабны твор. Сувязь з казкай у тым, што і там дзейнічаюць героі казкі Гаўфа. Калі можна так сказаць, героі тых нямецкіх казак нікуды не падзеліся, яны жывуць сярод нас, і ў “Пасьлямове” мы бачым - што сталася з героямі казкі ў сучасных умовах, у каго яны ператварыліся праз столькі гадоў. Вось так суадносяцца казка і “Пасьлямова”.

Бушлякоў: Гэты праект рэалізаваны пад уплывам нечага падобнага - ці гэта Ваша аўтарская навацыя?

Бахарэвіч: Па шчырасьці, я ня ведаю аналягаў, прынамсі ў беларускай літаратуры. Так што кніга сапраўды атрымалася даволі арыгінальная: спачатку ідзе казка, потым – пасьлямова, пасьля ідзе тая частка казкі, якая не ўвайшла ў канчатковую вэрсію перакладу, а ўжо тады ідуць камэнтары. Насамрэч атрымліваецца, што гэта кніга двух аўтараў – мая і Гаўфа, мы з Гаўфам пад адной вокладкай. Гэта, безумоўна, даволі саманадзейна з майго боку, але тым ня менш без саманадзейнасьці ў жыцьці мала чаго дасягнеш...


Альгерд Бахарэвіч. Пасьлямова да перакладу “Халоднае сэрца” Вільгельма Гаўфа (фрагмэнт)

Спачатку быў я.

А потым ужо ўсё астатняе.

Для мяне гэта так жа натуральна, як рака або дрэва. Маё камсамольска-янычарскае выхаваньне, маё дзяцінства, праведзенае ў цёплым лёкайскім пакоі вялікай імпэрыі, робяць недаступнай раскошу веры ў іншы расклад. Ніводнай рэлігіі ўжо не спакусіць мяне; калі я зьнікну, разам са мной зьнікне ўвесь сьвет. Бо ён існуе толькі да тае пары, пакуль існуем мы. У кожным з нас побач з уласнымі апанэўрозамі тоіцца ўсеагульны апакаліпсыс. Калі мае аднагодкі зь лямантам голых купальшчыкаў кідаліся ў глыбокія асьвяжальныя азёры веры (імпэрыя якраз храснула), я чамусьці заставаўся на беразе, трымаючы маму за руку. Потым яны вылезьлі адтуль (што праўда, ня ўсе), дрыжучы, дзяліліся ўражаньнямі і рушнікамі, грэліся ля вогнішча – сіняпопыя блізьняты зь ляскатлівымі зубамі... Пражыўшы палову жыцьця, можна нарэшце звыкнуцца з тым, што мы штодня паміраем і ўваскрасаем – у іншых людзях, якія, выціраючыся, прыўзьнімаюць з грудзей сярэбраныя крыжыкі. Я ня веру ў жыцьцё пасьля сьмерці, ува ўсе гэтыя падземныя пераходы са штучным асьвятленьнем, карыстаючыся якімі можна выйсьці ў батанічна-камуністычны сад. Я ня веру ў працэдурны кабінэт Страшнага суду. Я ня веру ў сэзонныя міграцыі душаў. Гэтаксама як я ня веру ў тое, што сьвет існаваў да мяне: ці мала чым вы там займаліся, пакуль я смактаў цыцку. Але я дапускаю, што такая вера мае права ўвайсьці ў моду, на пэўных прамежках шляху – калі ровар трэба браць на рукі і несьці ўгару, бы малое дзіця.

Рака або дрэва. Тут ёсьць і першае, і другое. Але больш за ўсё тут лавачак. Яны вырасьлі тут за адну ноч, уздоўж ракі, і стаяць так густа і блізка адна да адной, нібы пасажырскія крэслы ў салёне самалёта. Сьветла-зялёная фарба на іх ужо пасьпела дзе-нідзе аблупіцца. Пасажыры выкарыстоўваюць кожную шчыліну, каб пакінуць там скрутак абгорткі або трэснуты плястыкавы кубачак. На некаторых лавачках надпісы, гараджане прыходзяць сюды ня толькі са штопарамі. Рака марудна нясе за горад іхныя ўчорашнія позіркі на сваю чорную сьлізкую паверхню, некаторыя прыбівае да берагоў, дзе іх потым ужо не адрозьніш ад іншага сьмецьця. Можна кінуць у ваду што-небудзь, ну хаця б гэты вось аскепак бутэлькі – рака не калыхнецца. Карацей, пекла: “навошта ў нас глядзіш, нібы ў люстэркі?” У гэтым горадзе рака толькі адна, і назва яе зусім не Арно; дый наўрад ці яна куды-небудзь упадае. Дрэва там, дзе я стаю, таксама пакуль толькі адно. Затое старое: я чытаў, што яму ўжо за сто гадоў. Гэта дуб, вялізны, раскідзісты, таўстоўскі дуб, ня дуб нават, а такі сабе сапраўдны querqus, якому чаго толькі не давялося пабачыць за сваё жыцьцё. Кажуць, падчас апошняй вайны на гэтым дубе вешалі партызанаў і падпольшчыкаў. Нават дзіўна, што яго не сьпілавалі ў канцы саракавых за калябарацыянізм.

Але, напэўна, дубу ўсё ж засталося мала. Неўзабаве тут вырастуць новыя дрэвы. Леваруч ад мяне пажоўклая трава, а на ёй у два рады выкапаныя ямінкі для саджанцаў. Кіраўніцтва сталіцы зьбіраецца закласьці тут Алею Пераможцаў, каб патрафіць густам вэтэранаў вайны. Можна палічыць, колькі тут павінна зьявіцца дрэўцаў: па дванаццаць з кожнага боку, такім чынам атрымліваем дваццаць чатыры. Два тузіны дрэўцаў, якія вырастуць тут, каб нешта сымбалізаваць, калі тых, хто зразумее гэтую сымболіку, ужо ня будзе на сьвеце. Як гэта ўсё сумна, як нецікава глядзець на чорныя надмагільныя помнікі выкапанай зямлі побач зь ямінкамі, на складзеныя лапаты, на прагнілую драўляную сцэну, якая ўзвышаецца непадалёку і падобная да сьпісанага эшафоту. Яшчэ перад ад’ездам я чытаў пра намер закласьці гэтую алею, і вось калі ласка: у самы неспрыяльны для такіх справаў час яны ўсё ж вырашылі гэта ажыцьцявіць, і цяпер ня будзе дзе гуляць сабакам, якія мачыцца хацелі на любую сымболіку. Што да ракі, то ёй усё адно, міма чаго цячы. Яна самадастатковая, гэтая рака. Яшчэ некалькі адлюстраваньняў: піянэры, урачыстыя маршы, хрыплы гістэрычны голас старшыні гарадзкой вэтэранскай арганізацыі, кветкі, народныя гуляньні, салдацкая каша і франтавыя сто грамаў. Рацэ ўсё адно. Сьвяточныя прыгатаваньні амаль скончаныя. Відаць, праз пару тыдняў яны пасадзяць тут свае дрэўцы, і сьпілуюць дуб, каб ня кідаў цені на маладняк.

Вось тут, каля гэтага парку, у пяціпавярховым доме, я і жыву.