Магічная мапа Барысава ад Змітра Панкаўца
“Правілы “Магічнай мапы” празмерна жорсткія — толькі тры месцы і ніводным больш. Каб адчуць мой душэўны боль пры выбары, толькі абазначу месцы, што не трапілі ў спіс. Гэта раён “залінейны”, дзе быў афіцыйна зафіксаваны адзіны ў Беларусі выпадак палтэргейсту напрыканцы існавання СССР, дзівоснай |
прыгажосці шухоўская вежа, “барысаўскія Шабаны” — Казіны Рог, дзе і сёння ў цябе лёгка могуць спытаць: “З какова раёна, пацан?”, Беразіна з яе хай і даўно страчанымі разваднымі мастамі. Ці нават гарадскі стадыён, дзе сціплы барысаўскі клуб БАТЭ пракладваў сабе дарогу ў Лігу чэмпіёнаў. Чым не магія?” — адзначае аўтар чарговага выпуска “ММ” журналіст Зміцер Панкавец.
Паміж ешыботам і могілкамі
Я вучыўся ў сапраўдным ешыбоце. Хаця не так — у будынку, які ўзводзіўся як ешыбот і доўгі час дзейнічаў як месца для вывучэння Талмуда і падрыхтоўкі рабінаў. Пасля яго ператварылі ў жаночую гімназію, на франтон прырабілі пяціканцовую зорку, каб памеціць тэрыторыю. А яшчэ пазней на гэтым месцы адкрылі педагагічны каледж. Там я і вучыўся. Гэта ўсяго пару крокаў ад базару ў Старым горадзе, але зрабіўшы іх, трапляеш нібыта ў паралельны свет.
На ўроках фізкультуры замест практыкаванняў на гнуткасць ці гульні ў выбівалы наша выкладчыца любіла практыкаваць вывад нас на прагулку. Прычым у самае непрывабнае месца горада — так званую Нахалаўку. Кажуць, што многа прышлых людзей назаўсёды губляліся ў лабірынтах вузкіх неасфальтаваных вуліц Нахалаўкі, асабліва падчас традыцыйнага вясновага патопу. Мне заўсёды здавалася, што там жывуць толькі забойцы і распусніцы, карлікі і папрашайкі, вырадкі і вар’яты. Хлопцы там хутка становяцца кліентамі дзіцячага пакоя міліцыі, а дзяўчаты рана даведваюцца пра аборты. А працаваць і тыя, і другія ідуць на блізкую “швейку”. Затое ў кожным двары ёсць вішнёвыя дрэвы.
Наш праменад па Нахалаўцы звычайна заканчваўся на старых яўрэйскіх могілках. Месца пахавання вядомых цадзікаў і рабінаў (тут перапахаваныя многія мінскія рабіны). Атмасфернае месца. Летам мясцовыя там смажаць шашлыкі і загараюць. А яшчэ проста пасярод могілак некалі была футбольная пляцоўка. Мне бажыліся, што дзеці гуляюць у футбол проста чарапамі нябожчыкаў. Праўда, на свае вочы я гэтага не бачыў.
Ваколіцы базару
У Барысаве шмат рынкаў і торжышчаў, але толькі адзін людзі называюць базарам, той што ў старой частцы горада. На ўваходзе пільныя цыганкі абавязкова спытаюцца ў цябе: “Золата?” А калі адмоўна пахітаеш галавой, то ўмомант страцяць да цябе цікавасць. Тут жа на ўваходзе сядзелі бабулі, што прадавалі семачкі з маленькіх драўлянах кубачкаў. У іх заўсёды можна было ўзяць жменьку проста так. А яшчэ была “кропка” мужыка, што гандляваў касетамі NRM, “Нейра Дзюбеля” і “Крамы” — адзіная ў горадзе.
У “Міні-кафэ” некалі гатавалі самыя смачныя чабурэкі, абавязкова абгорнутыя ў прапітаную тлушчам паперу. Тут ёсць свае “поле цудаў”, невялікая барахолка, дзе можна знайсці любыя нішцякі. А яшчэ тут пахне самаробным хлебам і трэба ўхіляцца ад д’яблавых восаў, якія не кусаюць толькі прадаўцоў ласункамі.
Менш за кіламетр ад базару — некалькі старых закінутых сінагог, праваслаўны сабор, касцёл, а таксама стараверская царква. Вельмі пашыраная легенда кажа, што ў старавераў ёсць абразы са свастыкай. Але яны не пускаюць чужакоў зірнуць на іх.
І ўвогуле тут захаваўся ўнікальны ансамбль будынкаў XIX стагоддзя. Колькі разоў прапаноўвалі зрабіць гэтую частку горада пешаходнай. Усё ніяк, а так шкада! У такім выпадку нашмат лягчэй было б адчуць мінулае горада.
Вось домік стаіць цэлым і некранутым, дзе працаваў бардэль мумэ Сэйны, а недалёка прымаў сваіх кліентаў гінеколаг Рыгор Берлін, які ўмеў выклікаць аргазм у сваіх кліентак адным дотыкам. А гэта рэстаран Эдэмскага, у які звозілі найлепшыя прысмакі таго часу. Пакуль пісаў, аж адчуў пах смажанага сома, толькі што злоўленага ў Бярэзіне.
Старабарысаўскі палац
Старабарысаў — гэта не старая частка горада, а вёсачка за кіламетр ад самога Барысава. Да яе можна дабрацца 12-м аўтобусам. Прываблівае падарожнікаў гэтая мясціна закінутым палацам на старажытным гарадзішчы.
Некалі гэтая тэрыторыя належала князям Радзівілам, пасля — імператарскаму дому Раманавых. У 1812 годзе тут начаваў Напалеон. Магчыма, дзесьці якраз у гэтых ваколіцах ён пакінуў свае шматлікія скарбы, якія не даюць спакою ўжо некалькім пакаленням барысаўскіх авантурыстаў. Адзін з гандлёвых цэнтраў Барысава, дарэчы, так і называецца — “Клад Напалеона”. А ў 1941-м нараду тут праводзіў Адольф Гітлер. Нейкі барысаўскі эпіцэнтр, куды так і цягнула моцных і знакавых постацяў гэтага свету. Выпадковасць ці ўсё ж наканаванне?
За саветамі ў палацы была калгасная кантора. Ад эпохі якой яшчэ засталася шыльдачка з надпісам на дзівоснай трасянцы “заўхоз”. Мясцовыя палохаюць, што тут начамі збіраюцца сатаністы і металісты. Я не ведаю, можа, і так. Пакуль жа будынак з кожным годам прыходзіць ва ўсё больш закінуты стан, а статус “ахоўваецца дзяржавай” выглядае пустой фармальнасцю.
Сутнасць праекта “Магічная мапа” кампаніі “Будзьма беларусамі!”: з існых адасобленых “пазлаў” — мясцінаў беларускіх гарадоў — стварыць агульную, актуальную калектыўную гарадскую гісторыю Беларусі. Горад — прастора супольная. І магічная мапа павінная стварацца супольна. Таму прапаноўваем стаць удзельнікам праекта ўсім, хто хоча падзяліцца сваімі таямнічымі ведамі. |