Над Сірыяй згушчаюцца хмары
Нагадаю, што ў час знаходжання ў Турцыі Уладзімір Пуцін заявіў: "Мы не адвакаты дзейнага сірыйскага кіраўніцтва, мы заклапочаны іншым, што будзе ў будучыні, мы не хочам паўтарэння памылак, якія былі зроблены ў нядаўнім мінулым". Падобнай пазіцыі прытрымліваецца і Кітай. На думку высокапастаўленых прадстаўнікоў і Расіі, і Кітая, падзеі ў Лівіі не павінны паўтарыцца ні ў Сірыі, ні ў адной іншай краіне. Тады, папрасіўшы расійскую і кітайскую дэлегацыю прагаласаваць за рэзалюцыю ў ААН, якая прадугледжвае знешняе ўмяшанне ў лівійскія падзеі, Захад пасля выкарыстаў гэту рэзалюцыю зусім для іншых дзеянняў — агрэсіўных і захопніцкіх.
І Расія, і Кітай не хочуць, каб паўтаралася былая тэндэнцыя — пасля ўмяшання Захаду, які заяўляў, што пэўныя краіны маюць патрэбу ў сур'ёзнай палітычнай карэкцыі, і выкарыстоўваў для гэтага ваенную сілу, гэтыя краіны ператвараюцца ў крыніцу хаосу і тэрарызму як для сваіх суседзяў, так і для ўсяго свету. Дастаткова паглядзець, што адбываецца цяпер у Іраку і Афганістане, Егіпце і Лівіі. І расійскія, і кітайскія палітыкі ўпэўнены, што Захад сапраўды не ўмее нічога ўрэгуляваць у тых краінах, лёсам якіх зацікавіўся. Ён проста спрабуе зляпіць на хуткую руку нейкія "дэмакратычныя" структуры кіравання, якія на самой справе недзеяздольныя, не карыстаюцца аўтарытэтам ва ўласнага народа, не здольны эфектыўна змагацца з тэрарыстамі і радыкаламі, далёкія ад эфектыўнасці ў мадэрнізацыі эканомікі, залежаць ад заходніх цэнтраў прыняцця палітычных рашэнняў і ствараюць у выніку сваёй дзейнасці значна больш праблем і для Расіі, і для Кітая, чым былыя палітычныя рэжымы.
Між тым і існуючых сусветных праблем цалкам дастаткова, без тых, што ствараюць у выніку сваёй ліхаманкавай, але не прадуманай актыўнасці заходнія краіны. У гэтым плане паказальнае выступленне міністра замежных спраў Расіі Сяргея Лаўрова на пачатку снежня на асамблеі Савета па знешняй і абароннай палітыцы. Ён адзначыў: "Навязванне іншым уласнай палітычнай і сацыяльна-эканамічнай сістэмы ў большасці выпадкаў выклікае адваротную рэакцыю і можа садзейнічаць узмацненню экстрэмісцкіх і рэпрэсіўных сіл, адсоўваючы перспектыву сапраўды дэмакратычных перамен". На думку міністра, небяспека такога "гвалтоўнага насаджэння дэмакратыі заключаецца ў тым, што яно вядзе да ўзмацнення хаосу і можа абярнуцца крызісам кіраванасці на глабальным узроўні".
Акрамя таго, важным аргументам на карысць таго, што ў Турцыі Пуціным не магло быць прынята прынцыпова новага рашэння па адмаўленні ад былой пазіцыі, з'яўляецца статус Турцыі ў сучасным свеце. Турцыя вельмі добра развівала сваю эканоміку ў апошнія гады, але яе прэстыж на сусветнай арэне яшчэ дастаткова невялікі. Памер турэцкай эканомікі складае толькі трэць ад расійскай, краіна не валодае ядзернай зброяй, не з'яўляецца, як Расія, пастаянным членам Савета Бяспекі ААН, валодае даволі сціплай па памеры тэрыторыяй і з'яўляецца адным з некалькіх канкурыруючых лідараў у сваім рэгіёне.
Тыя эканамічныя, фінансавыя і інвестыцыйныя пагадненні, якія былі заключаны ў Турцыі па супрацоўніцтве з Расіяй, дазваляюць ёй палепшыць свае эканамічныя перспектывы за кошт выкарыстання расійскіх нетраў, расійскіх інвестыцый і расійскіх тэхналогій, і больш неабходныя Турцыі, чым Расіі. Тое ж датычыцца і галіны знешняга гандлю: Анкара, якая зрабіла стаўку на рост эканомікі за кошт экспарту тавараў прамысловай групы, значна больш зацікаўлена ў збыце сваіх тавараў у Расію, чым Масква, якая збывае за мяжу перш за ўсё сыравіну (якая і так запатрабавана як у Турцыі, так і па ўсім свеце), зацікаўлена ў турэцкім рынку.
Што датычыцца далучэння Турцыі да еўразійскай інтэграцыі ў тым фармаце, пры якім лідзіруе Расія, то і тут ёсць сур'ёзныя праблемы — Турцыя сама ў 1990-х пачала прапагандаваць палітычныя працэсы па еўразійскай інтэграцыі ў постсавецкай прасторы пад сваім лідарствам і наўрад ці збіраецца саступаць пальму першынства.
Адмаўленне або згода Расіі галасаваць па варыянтах рэзалюцый па Сірыі, падрыхтаваных заходнімі краінамі, з'яўляецца геапалітычным козырам вышэйшага ўзроўню і сур'ёзна абмяркоўваецца Расіяй толькі з геапалітычнымі гульцамі вышэйшай лігі, на ўзровень якой Турцыя пакуль не выйшла. Іншымі словамі, калі б Пуцін хацеў кардынальна змяніць пазіцыю Расіі па сірыйскім пытанні, перайшоўшы на пазіцыю Захаду, ён абмяркоўваў бы тыя бонусы, якія ў адказ павінна атрымаць Расія, з тымі геапалітычнымі акцёрамі, якія здольны гэтыя бонусы даць — Вашынгтонам, Бруселем або Берлінам.
Што датычыцца інфармацыі, апублікаванай у турэцкіх газетах, то яе дакладнасць выглядае сумніўна. Безумоўна, візіт лідара такога высокага рангу, як Уладзімір Пуцін, для перамоў выклікаў ажыятаж у СМІ, што непазбежна прывяло да выказвання мясцовымі журналістамі і аналітыкамі розных здагадак і перабольшання ролі Турцыі як магутнага геапалітычнага гульца ў свеце, паколькі турэцкія грамадзяне настроены вельмі патрыятычна. Калі тэмпы развіцця турэцкай эканомікі будуць ранейшымі, аднойчы яна сапраўды ўвойдзе ў вышэйшую лігу сусветнай геапалітыкі, і тады ў Анкары будуць вырашацца сапраўды сур'ёзныя сусветныя праблемы. Але пакуль гэта не так.
Сяргей КІЗІМА, загадчык кафедры міжнародных адносін Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь.