Ідзём па прадукты - 2 частка

Сёння на паліцах крам нас сустракаюць дзясяткі гатункаў хлеба, малака, каўбасы і іншых прадуктаў — розных найменняў, гатункаў, цэнавых катэгорый. Як зрабіць правільны выбар?

ДАВЕДКА "ЗВЯЗДЫ"

Што такое ТУ і ДАСТы (ГОСТы)?

Як патлумачыла "Звяздзе" старшы навуковы супрацоўнік лабараторыі вывучэння статусу харчавання насельніцтва аддзела гігіены харчавання РНПЦ гігіены Наталля Цамбарэвіч, ДАСТ (ГОСТ) быў міждзяржаўным стандартам у часы Савецкага Саюза. Гэта дзеючыя нарматыўныя дакументы, якія не былі адменены. Але галіновыя стандарты, распрацаваныя ў Беларусі, цяпер называюцца СТБ.

ТУ — гэта стандарты прадпрыемстваў. Патрабаванні да бяспекі прадукцыі адзіныя і ў ДАСТ, і ў СТБ, і ў ТУ. Але патрабаванні да сыравіны і якасных характарыстык прадукцыі могуць адрознівацца. Разам з тым, СТБ распрацоўваюцца тэхналагічнымі інстытутамі, а ТУ часцей за ўсё — тэхнолагамі прадпрыемства. І, не прымяншаючы здольнасцяў тэхнолагаў прадпрыемства, усё ж варта заў-важыць, што галіновыя стандарты рыхтуюць спецыялісты больш высокага ўзроўню.

Вазьміце лепш кавалак мяса і прыгатуйце яго самі

Мяса нам жыццёва неабходна. Менавіта яно змяшчае набор амінакіслот, без якіх жыццядзейнасць чалавечага арганізма немагчымая, прычым адкласці гэтыя рэчывы ў запас наш арганізм не здольны. А вось каўбасу адназначна нельга назваць карысным прадуктам. "Хутчэй, гэта прадукт зручны, звыклы", — лічыць старшы навуковы супрацоўнік лабараторыі вывучэння статусу харчавання насельніцтва аддзела гігіены харчавання Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра гігіены Наталля ЦАМБАРЭВІЧ. Таму лепш, вядома, купіць кавалак мяса, чым нейкі перапрацаваны паўфабрыкат.

Каб выбраць добрае мяса, Наталля Цамбарэвіч раіць звярнуць увагу на наступныя моманты:

ü Свежае мяса — эластычнае, пругкае. Калі на яго націснуць, яно павінна прыняць ранейшую форму. Калі ўтварылася ямка — прадукт нясвежы.

ü Калі выразка ярка-чырвонага колеру — значыць, мяса было спачатку замарожана, а потым размарожана і астуджана. Гэта не страшна, проста прадукт пры гэтым губляе некаторыя карысныя ўласцівасці. І, вядома, калі яго прадаюць як парное — гэта з'яўляецца падманам пакупніка. Таксама калі на тлушчавай праслойцы свініны відаць пражылкі крыві — значыць, мяса было замарожана.

ü Вы маеце поўнае права патрабаваць ад прадаўца ветэрынарнае пасведчанне на мяса, якое абавязкова павінна быць датавана. Дата павінна быць сённяшняя альбо ўчарашняя. Таксама на самой тушы будуць стаяць пячаткі. Калі гэтага няма, мяса ў прадаўца лепш не купляць!

— Чаму часам мяса пры смажанні выдзяляе ваду?.. — пытаю я ў Наталлі Уладзіміраўны.

— ... І пры гэтым памяншаецца ў аб'ёме? Такое адбываецца пры выкарыстанні агентаў, якія ўтрымліваюць вільгаць. Бярэцца на рынку кілаграм мяса, уводзяцца ін'екцыі адпаведных раствораў — і атрымліваецца паўтара-два кілаграмы. Гэта проста падман пакупніка.

— У народзе ходзяць розныя страшылкі пра мяса бройлераў. Маўляў, у ім шмат гармонаў і антыбіётыкаў...

— Кураня-бройлер так хутка вырастае, таму што гэта селекцыйны, гібрыдны гатунак мясных парод курэй. Такіх куранят не гадуюць больш за 80 дзён, бо пасля гэтага тэрміну трымаць іх нерэнтабельна: яны растуць вельмі хутка толькі ў першыя 4 тыдні. Антыбіётыкі пры вырошчванні бройлераў выкарыстоўваюцца, але іх наяўнасць у мясе рэгламентуецца і не павінна перавышаць пэўных значэнняў. А вось гармоны выкарыстоўваць немэтазгодна. Кураняты і так растуць інтэнсіўна. Ва ўзросце 56 дзён кураня, якое расло само па сабе, ужо перавышае 2,5 кг. Да таго ж пры выкарыстанні гармонаў вытворца павінен заяўляць пра гэта. Нашы вытворцы пра гэта не заяўляюць.

***

Пяройдзем да народнай улюбёнкі — каўбасы. Эксперты настойваюць: каўбаса не павінна быць на нашым стале асноўнай стравай. Яна можа падавацца да стала, але толькі ў якасці дадатку. "Каўбасы трэба есці менш, — кажа Наталля Цамбарэвіч. — Але не таму, што ў ёй змяшчаецца нітрыт натрыю або фарбавальнікі (нарматыўнымі дакументамі дапускаецца выкарыстанне шэрагу фарбавальнікаў у пэўных відах каўбасных вырабаў. Але і самі фарбавальнікі, і дозы іх рэгламентаваны. Калі яны ўносяцца менавіта ў гэтай колькасці, то яны бяспечныя). Але ў каўбасе досыць высокае ўтрыманне солі і схаваных тлушчаў. Калі чалавек есць мяса і бачыць тлушчавую праслойку, ён хоць бы мае ўяўленне пра тое, колькі з'еў тлушчу. У каўбасе гэтага не відаць".

— Ці дадаюцца ў каўбасу антыбіётыкі?

— У саму каўбасу — не. Але яны выкарыстоўваюцца пры гадоўлі жывёл — для папярэджання захворвання ва ўмовах стойлавага ўтрымання. І з мяса могуць перайсці ў каўбасу.

— Ці можна купляць у краме каўбасу ўнарэзку?

— Толькі калі вы давяраеце санітарнаму стану гэтай крамы. Бо па санітарных нормах машына для рэзкі павінна ўтрымлівацца ў ідэальнай чысціні. А на самой справе на ёй могуць пасекчы бужаніну і батон сыравэнджанай, потым — "Малочную" эканом-класа. І ўсё, што было ў гэтых прадуктах (плюс мікробы), патрапіць і на вашу нарэзку. Акрамя таго, перад нарэзкай каўбасу неабходна чысціць ад абалонкі. А большасць прадаўцоў гэтага не робіць. Таму ўвесь бруд, які мог асесці на абалонку (напрыклад, з рук прадаўца або са сцен халадзільніка), абавязкова будзе на вашай каўбасе.

Пры пакупцы каўбасы ўважліва глядзіце на ўпакоўку, маркіроўку, дату вырабу і тэрмін прыдатнасці, а таксама — абавязкова — на яе састаў. Звяртайце ўвагу і на знешні выгляд: паверхня каўбасы павінна быць чыстая, сухая, без пашкоджанняў, праколаў, наплываў фаршу.

Выбіраем правільную рыбу

Вядома, лепш купляць не замарожаную, а астуджаную рыбу. Але Беларусь далёка ад мора, і на прылаўках марская рыба сустракаецца толькі ў замарожаным стане.

Вось якія парады па выбары рыбы дае Наталля Цамбарэвіч:

— Калі рыба страціла форму, абадраная, мае жаўтлявае адценне і цёмныя плямы — гэта паказчык таго, што яна была неаднаразова размарожана і замарожана зноў. Аб тым жа сведчыць і пах старога тлушчу. Мякаць у такой рыбы слаістая і распаўзаецца пры размарожванні.

— Дапускаецца выкарыстанне ледзяной глазуры, прычым на розных відах рыбы і на розных яе частках колькасць глазуры павінна быць рознай. Глазура неабходна для захавання арганалептычных паказчыкаў (рыба не так сохне) і мікрабіялагічнай бяспекі. Яна дазваляе падоўжыць тэрмін захоўвання рыбы. Але трэба ведаць, што вытворца павінен указваць на ўпакоўцы, колькі важыць рыба БЕЗ глазуры. Гэта значыць, павінна быць указана масавая доля рыбы і масавая доля рыбы без глазуры. Будзьце ўважлівыя: часам крамы нарошчваюць зверху наяўнай глазуры яшчэ адзін тоўсты пласт лёду, а вы плаціце за ваду. Так што ўважліва прыгледзьцеся: глазура павінна быць не снежна-белая, а тонкая і празрыстая.

Святлана БУСЬКО.

Некалькі правілаў паводзін у краме

¦ Выключце з прадуктовага кошыка прадукты, у складзе якіх больш за 10 інгрэдыентаў. Многія з гэтых інгрэдыентаў — гэта розныя віды цукроў і хімічных харчовых дабавак, дададзеныя ў прадукт вытворцам для паляпшэння яго смакавых якасцяў, знешняга выгляду і тэрмінаў захоўвання. І хоць шкода большасці такіх дабавак не даказана, уплыў некаторых з іх на здароўе чалавека ўсё яшчэ да канца не высветлены.

¦ Выключце прадукты, састаў якіх не зможа прачытаць васьмігадовае дзіця. Гідраксіпрапілдзікрахмалфасфат або поліаксіэціленсарбітан трысцеарат — гэта не ежа.

¦ Выключце ўсе прадукты, тэрмін захоўвання якіх неразумна вялікі. Вельмі мала натуральных прадуктаў можа захоўвацца доўга (выключэнне — мёд, некаторыя крупы і г.д.)

¦ Выключце паўфабрыкаты, акрамя свежазамарожанай агародніны і садавіны. Лепш вазьміце патрэбныя інгрэдыенты і прыгатуйце гэтыя стравы самастойна — для здароўя і кашалька гэта будзе нашмат карысней.

¦ Дадайце ў кошык спецыі. Імі можна стварыць яркі і абсалютна натуральны смак і абысціся без прамысловай хіміі. Купляйце мона- прыправы (шафран, каляндра і інш.) у заводскай упакоўцы. Лепш, калі тэрмін прыдатнасці сыдзе не больш чым напалову — прыправа будзе больш духмянай. Пры гэтым пазбягайце булённых кубікаў і гатовых сумесяў ("для курыцы", "для плову").