Iдзём па прадукты

Сёння на паліцах крам нас сустракаюць дзясяткі гатункаў хлеба, малака, тварагу і іншых прадуктаў — розных марак, відаў, цэнавых катэгорый. Як зрабіць правільны выбар? У кожнага свой крытэрый. Хтосьці ўпарта купляе толькі тыя прадукты, да якіх прывык, і не збіраецца ім "здраджваць", а хтосьці імкнецца паспрабаваць усе навінкі. Адзін кіруецца,  у першую чаргу, карысцю для здароўя, другі выбірае тое, што смачнейшае, трэці глядзіць на кошт...

Закупляемся ў малочным аддзеле

Якіх толькі малочных прадуктаў не сустрэнеш зараз у крамах! Ад розных упаковак вочы разбягаюцца. Як жа выбраць той, што будзе і смачны, і карысны? Перш за ўсё, як раяць эксперты, глядзім на назву і чытаем этыкетку. Тым больш што сёння вытворцы абавязаны прадастаўляць аб тавары наступную інфармацыю: поўны састаў прадукту, тэрмін выпуску і тэрмін прыдатнасці, каларыйнасць, харчовую каштоўнасць, а таксама звесткі пра тое, ці ўтрымлівае прадукт кансерванты.

Розныя вытворцы, розныя тэрміны захоўвання... О, вось значок "Н", што азначае "малако нармалізаванае". Што гэта такое і чым адрозніваецца ад "В" — "восстановленного" (адноўленага)?

"Малако нармалізуецца па колькасці тлушчу, — тлумачыць загадчык лабараторыі вывучэння статусу харчавання насельніцтва аддзела гігіены харчавання Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра гігіены Кацярына ФЕДАРЭНКА. — Ад розных жывёл атрымліваецца малако рознай тлустасці. Нармалізацыя дазваляе дасягнуць пэўнага стандарту — напрыклад, 3,6% тлустасці. Яна заключаецца ў тым, што, калі зыходнае малако з'яўляецца менш тлустым, у яго дадаюцца вяршкі. Калі малако, наадварот, больш тлустае, чым патрабуецца вытворцам, яго разво-дзяць абястлушчаным малакомі".

"Адноўленае малако атрымліваецца шляхам развядзення сухога малака, — працягвае адукоўваць мяне Кацярына Валер'еўна. — Пры гэтым абавязкова наносіцца адпаведная маркіроўка. Прынцыповых адрозненняў паміж звычайным малаком і адноўленым няма".

Тым не менш у Расіі адноўленае малако маркіруецца не як малако, а як малочны напой. Дарэчы, некаторыя эксперты не раяць купляць малочныя прадукты, на якіх напісана 0% тлустасці. У малацэ натуральным чынам ёсць тлушч. Калі яго адтуль дасталі, што стварае смак? Можа, дабаўленыя вугляводы? Таму лепш браць прадукты з нізкім, але не нулявым утрыманнем.

Памятаеце, раней мы куплялі малако ў шкляных бутэльках? Гэта, дарэчы, самая аптымальная тара. "Хаця ўся ўпакоўка, якую мы сустракаем у краме, прайшла даследаванні і дазволена да ўжывання", — супакойвае мяне старшы навуковы супрацоўнік лабараторыі вывучэння статусу харчавання насельніцтва аддзела гігіены харчавання Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра гігіены Наталля ГУСАРЭВІЧ.

— Чаму на кефіры, тварагу, смятане ад розных вытворцаў — розныя тэрміны прыдатнасці?

— Вытворца мае права павялічваць тэрмін прыдатнасці, калі прадпрыемства можа гэта гарантаваць. Для гэтага праводзіцца даследаванне трох партый заяўленай прадукцыі, — тлумачыць Наталля Гусарэвіч. — Калі заяўленыя тэрміны пацвярджаюцца, прычым з запасам, то гэтае канкрэтнае прадпрыемства атрымлівае права на павелічэнне тэрміну прыдатнасці свайго прадукту. Многія прадпрыемствы ідуць на такое, таму што гандлёвая сетка зацікаўлена ў атрыманні прадукцыі з больш доўгімі тэрмінамі захоўвання. Да таго ж шмат прадукцыі зараз імпартуецца. Але вы маеце права купляць той прадукт, які задавальняе вас.

— За кошт чаго павялічваецца тэрмін прыдатнасці? Можа, за кошт прымянення кансервантаў?

— Сёння значна змянілася тэхналогія вытворчасці, выкарыстоўваюцца новыя ўпаковачныя матэрыялы. Усё гэта гарантуе нізкую мікрабіялагічную абсямененасць вырабленай прадукцыі. А тэрмін прыдатнасці якраз ад гэтага і залежыць. Што тычыцца кансервантаў, то ў малочную прадукцыю ніякія кансерванты не ўносяцца — гэта забаронена.

— Што вы скажаце наконт "жывых" і "мёртвых" ёгуртаў?

— "Мёртвых" ёгуртаў не існуе — ёсць "прадукты ёгуртныя тэрмізаваныя". У адрозненне ад іх, ёгурты (яны ўсе "жывыя") павінны ўтрымліваць у кожным граме не менш за 100 000 000 малочнакіслых мікраарганізмаў, або "107 КОА на канец тэрміну прыдатнасці". Гэты надпіс вы можаце ўбачыць на ўпакоўках ёгуртаў, кефірных прадуктаў і кефіру, якія ўтрымліваюць малочнакіслыя мікраарганізмы. Калі яго няма, перад вамі не ёгурт, а ёгуртны прадукт. (КОА — гэта "калонійутваральныя адзінкі" — кожная бактэрыя, размножваючыся ў пажыўным асяроддзі ў лабараторыі, дае пачатак новай калоніі мікраарганізмаў).

Ва ўсіх нетэрмізіраваных кісламалочных прадуктах утрымліваюцца карысныя мікраарганізмы, якія нармалізуюць страваванне, фарміруюць слізістую абалонку кішэчніка і ахоўную сістэму арганізма, спрыяюць вываду таксічных рэчываў. (Дарэчы, у кішэчніку кожнага чалавека жыве вялікая колькасць розных відаў бактэрый (і карысных, і шкодных), якія могуць важыць да 2 кг). І ўмацаваць здароўе можна з дапамогай самых даступных кісламалочных прадуктаў. Няма сэнсу гнацца за тымі, што настойліва рэкламуюцца і дорага каштуюць.

МАЙЦЕ НА ЎВАЗЕ

Ёсць шмат ёгуртаў з нібыта натуральнымі ягадамі, садавіной. Калі ў складзе так і пазначана: клубніцы, маліна, яблык і т.п. — гэта добра. Калі садавіны ў складзе няма, значыць, на самой справе замест іх унутры могуць быць кавалачкі бульбянога крухмалу з загушчальнікамі і падсалоджвальнікамі. Калі хочаце перастрахавацца — выбірайце ёгурты зусім без напаўняльнікаў. Самым карысным лічыцца прадукт, у якім ёсць толькі ёгурт і нічога, акрамя яго: ні цукру, ні падсалоджвальнікаў, ні араматызатараў.

НАША ПАРАДА

Шукайце свежыя малочныя прадукты глыбей на паліцы. Практыка выкладваць прадукты з тэрмінам прыдатнасці, які заканчваецца, наперад, а больш свежыя — далей ад краю паліцы, ёсць практычна ва ўсіх буйных крамах.

Хлеб — усяму галава

Нам здаецца, што пра хлеб мы ведаем практычна ўсё, па меншай меры больш, чым пра іншыя прадукты. Але ці так гэта на самой справе? І як абраць самы карысны, смачны і "правільны" хлеб?

— Вытворчасць мукі — шматстадыйны працэс, у якім ад збожжа аддзяляюць абалонку і зародак, а потым здрабняюць іх у муку рознай якасці, — распавядае вядучы навуковы супрацоўнік лабараторыі вывучэння статусу харчавання насельніцтва аддзела гігіены харчавання Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра гігіены Ірына КЕДРАВА. — Так, пшанічную муку вышэйшага гатунку робяць толькі з эндасперму. Карыснага ў ёй не так шмат. Прадукт ніжэйшага гатунку — абіўная мука з нераўнамернымі часцінкамі рознага колеру — больш карысны. Яе робяць з суцэльнага збожжа, і ў ёй ёсць перамолатае вотруб'е і зародак. Невялікія прымешкі абалонкі і зародка ёсць у муцэ 1-га і 2-га гатункаў, яны надаюць ім ледзь шараватае адценне. Так што, выбіраючы хлеб, зноў жа, звяртайце ўвагу на яго састаў. Лепш, калі ў ім будзе абіўная мука ці хаця б мука 1-га ці 2-га гатунку. Наяўнасць мукі вышэйшага гатунку дапускаецца, яна патрэбна для лёгкасці хлеба. Але чым ніжэй гатунак хлеба, тым больш утрымліваецца ў ім карысных рэчываў. Таму перавагу варта аддаваць прадукцыі, якая змяшчае суцэльнае збожжа, муку з захаваннем вотруб'я (2-га гатунку і абіўную).

— Я ўважліва вывучала састаў і ў многіх гатунках хлеба бачу наяўнасць нейкіх таямнічых паляпшальнікаў. Што гэта такое?

— Паляпшальнікі цеста паскараюць працэс яго падрыхтоўкі, "выпраўляюць" муку нізкай якасці: цеста выспявае інтэнсіўна, да пышнасці, а мякіш гатовага хлеба робіцца эластычным і порыстым. Яны могуць уключаць клейкавіну, розныя ферменты, якія спрыяюць расшчапленню крухмалу (у мэтах палягчэння тэхналагічнага працэсу). Тая ж клейкавіна здольная памяншаць глікемічны індэкс, гэта значыць менш павышаць узровень цукру ў крыві.

Нашы людзі вельмі любяць розныя гатункі белага хлеба. Але варта ўлічваць, што пшанічны хлеб змяшчае вялікую колькасць калорый і мала карысных рэчываў. Каб пазбегнуць лішкаў тлушчу, старайцеся абмяжоўваць ужыванне хлеба, у састаў якога ён уваходзіць. У тым ліку гэта тычыцца часткова гідрагенізаванага масла, маргарыну або тлушчу кулінарнага.

А аматары здобных вырабаў павінны разумець, што ў здобе шмат каларыйных дабавак (цукар, яйкі, алей, маргарын) і значна менш харчовых валокнаў, вітамінаў, мікраэлементаў, поліненасычаных тлушчавых кіслот. Асноўнае адрозненне харчовай каштоўнасці кандытарскіх вырабаў ад хлеба заключаецца ў тым, што каларыйнасць хлеба вызначаецца крухмалам, тады як у здобных і крэмавых вырабах — цукрам і тлушчам. Таму ўжыванне здобных кандытарскіх вырабаў павінна быць па прынцыпе: "Чым менш — тым лепш".

— Прачытала састаў любімых вафель, у якім сярод іншых інгрэдыентаў указаны тлушч кандытарскі. Дарэчы, а што гэта такое?

— У асноўным гэта спалучэнне розных тлушчаў. Так, туды ўваходзяць гідрагенізаваныя раслінныя алеі. Іх гідрагенізуюць, каб перавесці з вадкай формы ў цвёрдую, што робіцца з тэхналагічнай мэтай. Кандытарскія тлушчы блізкія да маргарыну, пры гэтым раслінны алей губляе свае карысныя ўласцівасці. Што тычыцца іх шкоды, то кандытарскія вырабы варта абмяжоўваць у першую чаргу не з-за транстлушчаў, а з-за вялікай колькасці цукру і ў цэлым высокую тлустасць. Гэта прыносіць здароўю куды большую шкоду.

— А ці ёсць больш ці менш карысныя прысмакі? Напрыклад, можа, лепш піць гарбату з малінавым варэннем замест цукру?

— Варэнне, па сутнасці, тое ж самае, што і цукар. Справа ў тым, што ў той колькасці варэння, якая эквівалентна сутачнаму спажыванню цукру, колькасць клятчаткі і мінеральных рэчываў вельмі нязначная. Лепш замяніць прысмакі садавіной і сухафруктамі.

Святлана БУСЬКО.

(У наступны раз будзем вучыцца выбіраць мясныя вырабы і рыбу.)