Ці зробіць Сяргей Дарошка беларускія турмы камфортнымі?

На днях прызначаны новы начальнік Дэпартамента выканання пакаранняў МУС — палкоўнік Сяргей Дарошка. Свой ён ці чужы ў сістэме выканання пакаранняў? На што зможа паўплываць? Ці стане з яго прыходам менш скаргаў на парушэнне закона ў месцах пазбаўлення волі? Зоймецца ён доўгачаканым рамонтам турмаў ці не?

Адказы на гэтыя і іншыя пытанні шукала "Тут і цяпер".

Хто такі і адкуль прыйшоў?

Пра новага начальніка Дэпартамента выканання пакаранняў (ДВП) вядома няшмат. У прэсе ён асабліва не свяціўся, у скандалах пакуль што не заўважаны. Сяргей Дарошка з'яўляецца адным з першых выпускнікоў факультэта ўнутраных войскаў МУС. Людзі, якія з ім знаёмы, адзначаюць, што ён "выбудаваў нармальную кар'еру ў падраздзяленнях, якія ажыццяўляюць кантроль і ахову на аб'ектах выканання пакаранняў".

Даслужыўся да камандзіра канвойнай брыгады, што дыслацыруецца ў Баранавічах, працаваў начальнікам аднаго з упраўленняў баявой падрыхтоўкі ў глаўка. Пару гадоў назад паступіў у Акадэмію Генштаба Рэспублікі Беларусь, скончыў яе. Дарошку называюць "талковым" афіцэрам. У міліцэйскім асяродку прызначэнне Дарошкі на ДВП лічаць удалым, асабліва калі ўлічыць, што больш за паўгода ў гэтай важнай структуры наогул не было начальніка — толькі часова выконваючы абавязкі.

Нагадаем, што папярэдні кіраўнік ДВП Аляксандр Барсукоў (цяперашні начальнік ГУУС Мінгарвыканкама) наогул не меў ніякага дачынення да гэтай сістэмы: раней ён займаў пасаду першага намесніка начальніка галоўнага ўпраўлення аховы грамадскага парадку і прафілактыкі — начальніка ўпраўлення правапарадку МУС Беларусі.

"Можна сказаць, што Дарошка ведае сістэму выканання пакаранняў не па чутках, ён усё бачыў знутры, — кажуць у міліцэйскім ведамстве. — Для яго там нічога новага няма. І рашэнне аб яго прызначэнні было цалкам разумным".

Але якім Дарошка будзе начальнікам, пакажа час.

Кадрапляс: Папярэдніка Аляксандра Барсукова генерала Валерыя Яромкіна прыбралі з ДВП у снежні 2010 года. У сярэдзіне лістапада 2007 года ўказам прэзідэнта быў вызвалены з пасады начальніка ДВП і Уладзімір Коўчур. Яго імя фігуравала ў гучным скандале з міліцэйскімі дачамі.

Перш за ўсё — амністыя

"Першым важным заданнем для Сяргея Дарошкі стане абвешчаная амністыя, прымеркаваная да Дня Незалежнасці", — аб'явілі па тэлеканале АНТ, распавядаючы пра нядаўнія кадравыя прызначэнні.

"У найбліжэйшы час, вядома, супрацоўнікі калоній будуць заняты менавіта амністыяй, — каментуе "ТіЦ" старшыня РПГА "Беларускі Хельсінкскі камітэт" Алег Гулак. — Гэта вялікі кавалак працы, таму што ў законе аб амністыі прапісаны толькі рамачныя ўмовы, рашэнні аб скарачэнні тэрміну або вызваленні будуць прымацца судом, а непасрэдна падрыхтаваць і перадаць дакументы ў суд павінны супрацоўнікі калоній.

Дарэчы, у нас была цікавая справа, калі на чалавека своечасова не падрыхтавалі дакументы і ён перасядзеў лішнія паўгода! Праўда, ужо было позна спаганяць выдаткі, але гэта я да таго, што такія сітуацыі таксама здараюцца...".

На што, акрамя амністыі, павінен звярнуць увагу Сяргей Дарошка?

"На мой погляд, ёсць два важныя прыярытэты, — выказвае свае думкі старшыня БХК. — Па-першае, па магчымасці навесці парадак ва ўсіх санітарных справах, таму што такіх праблем у калоніях, на жаль, хапае. Па-другое, на мой погляд, менавіта з боку супрацоўнікаў сістэмы выканання пакаранняў павінна зыходзіць ініцыятыва па гуманізацыі пакарання, змене крытэрыяў ацэнкі гатоўнасці асуджаных да жыцця на волі. Неабходна максімальна арыентаваць сістэму на тое, каб чалавек не проста нёс пакаранне, а быў у далейшым арыентаваны на нармальнае жыццё на волі. Гэта патрабуе досыць сур'ёзных рэформ. І грамадскія арганізацыі, дарэчы, гатовы ў гэтай рабоце аказаць максімальнае садзейнічанне".

Ініцыятыва — справа небяспечная

У апошні час нямала гаворыцца аб тым, што ў Беларусі наспела турэмная рэформа і што па-добраму ДВП трэба зрабіць цалкам самастойнай структурай, каб ён не залежаў ад МУС, меў уласны бюджэт. Выказваліся думкі і пра тое, што ДВП можа быць падпарадкаваны Міністэрству юстыцыі або ўраду.

Для тых, хто не ў курсе: сёння ДВП уваходзіць у структуру Цэнтральнага апарату МУС.

"На жаль, Дэпартамент выканання пакаранняў сёння менш вольны і самастойны, чым раней, калі называўся ДВП пры МУС, — аналізуе Гулак. — Цяпер ДВП фактычна растварылі ў міністэрстве. Сістэма выканання пакаранняў не павінна быць міліцэйскай. Ахова ў калоніях — так, хай будзе ваенізаванай, а арганізацыя выканання пакарання — гэта праца грамадзянская. І не павінен ДВП знаходзіцца ў сістэме праваахоўных органаў. Гэта, дарэчы, сусветная практыка".

Натуральна, начальнік дэпартамента МУС не сам сабе начальнік — над ім яшчэ камандзіраў і камандзіраў! Тады ці варта ўскладаць на Сяргея Дарошку надзеі па рэфармаванні сістэмы выканання пакаранняў?

"Папярэдняе начальства не хацела браць на сябе лішнюю адказнасць і ўвесь час адпраўляла ўсе ініцыятывы на ўзгадненне да кіраўніцтва міністэрства, — гаворыць Алег Гулак. — Але ад начальніка ДВП, на мой погляд, таксама нямала залежыць. І калі ў Сяргея Дарошкі хопіць адвагі, прафесіяналізму і настойлівасці, каб пераконваць міністра ў неабходнасці рэформ, то ёсць надзея на перамены. Вядома, апошняе слова будзе нават не за міністрам унутраных спраў. Але пакуль, шчыра кажучы, не бачна адмысловых сігналаў аб тым, што людзі, якія кіруюць МУС, гатовы рухацца ў бок лібералізацыі".

Жыццё з белага аркуша...

У інтэрнэце можна знайсці нямала малюнкаў інтэр'ераў заходніх турмаў. Кніжныя паліцы, асобны ўнітаз, рукамыйніца, ложак з пакрывалам... Калі беларускія турмы і калоніі будуць больш-менш камфортнымі і ці павінны яны такімі быць?

"На мой погляд, павінны, — без роздумаў адказвае Алег Гулак. — Пытанне ў тым, чаго мы хочам дамагчыся, адпраўляючы чалавека ў калонію: проста пакараць, акунуўшы на самае дно, у быдлячыя ўмовы? Калі мы ставім задачу помсты, расправы над чалавекам, то, вядома, чым горш умовы, тым лепш. Але цвярозы розум падказвае, што мэта пакарання павінна быць іншай. Паверце, за пяць гадоў вельмі проста дэградзіраваць, прывыкнуць да жыцця ў быдлячых умовах. І ці можам мы чакаць, што такі асуджаны, выйшаўшы на волю, вернецца да нармальнага жыцця? Каго грамадства атрымае на волі? Таму асабіста я выступаю за тое, каб сістэма пакаранняў была больш чалавечнай".

Разважаючы аб будучых працоўных днях новага начальства ДВП, Алег Гулак падкрэслівае: "Новы начальнік у меншай ступені звязаны з тым, што было да яго. І ў яго ёсць выдатная магчымасць нагадаць сваім падначаленым аб тым, што ёсць правы чалавека і закон, які трэба выконваць і паважаць. А беспакаранасць, якую мы адзначаем у сістэме МУС, а ў некаторых выпадках і ў пенітэнцыярнай сістэме, трэба спыняць. І прыход новага начальства — добрая магчымасць пачаць жыццё з белага аркуша...".

Турэмныя хронікі

Цяжка сустрэць чалавека, які б адразу пасля адсідкі заявіў, што цалкам задаволены ўмовамі, у якіх прыйшлося адбываць пакаранне. Гаворка, вядома, не пра тых, хто імкнецца патрапіць у турму, таму што там хоць кормяць рэгулярна. Гаворка пра больш-менш нармальных людзей, якія прывыклі прымаць душ два разы на дзень, чысціць зубы і есці не з жалезнага посуду.

Былы вязень Андрэй Бандарэнка спрабуе адсочваць сітуацыю ў калоніях. Пад яго кіраўніцтвам інфармацыйна-асветніцкая ўстанова "Платформа" стварыла маніторынгавыя групы, якія збіралі інфармацыю пра ўмовы ўтрымання зняволеных у калоніях са слоў людзей, якія ўжо выйшлі на волю.

"Парушэнні ёсць практычна ўсюды, і яны аднолькавыя. У следчых ізалятарах гэта перанаселенасць камер, у калоніях — жорсткае абыходжанне, націск на асуджаных з боку адміністрацыі, перашкода ў атрыманні карэспандэнцыі і адпраўцы скаргаў на дзеянні адміністрацыі, незаконнае прымяненне розных спагнанняў і пакаранняў. У штрафных ізалятарах калоній і памяшканнях камернага тыпу — парушэнне санітарна-эпідэміялагічных норм і жорсткае абыходжанне", — цытуе Бандарэнку БелаПАН.