Сяргей Дарафееў: Так, я — журналіст апазіцыйны!

Вядучы “Выбара” расказаў Еўрарадыё, ці спакойна спяць журналісты дзяржаўных СМІ, ці ёсць ва Украіне цэнзура і чаму ўменне варыць боршч не галоўнае для дзяўчыны.



Прапановы з Украіны былі больш цікавейшымі, чым з Масквы

Еўрарадыё: Ужо дакладна вядома, што месца вашай сённяшняй працы - “5 канал” Украіна. Але цікава: у пошуках працы вы адразу скіравалі свой позірк менавіта на Украіну ці разглядалі іншыя варыянты ў іншых краінах?

Сяргей Дарафееў: Была магчымасць працаўладкавацца не толькі ва Украіне. Але гэтая краіна - мая другая радзіма, мае бацькі паходжаннем з Украіны, яны вучыліся ў Кіеве. І я - напалову ўкраінец. У дзяцінстве я сюды часта прыязджаў, тут жывуць мае сваякі, бабулі з дзядулямі тут пахаваныя - тут шмат што знаёмае. Да таго ж, я заўсёды цікавіўся грамадска-палітычным жыццём гэтай краіны. Бо, калі казаць пра нацыянальную “спеласць”, нацыянальную ідэнтыфікацыю, калі казаць хаця б пра нейкую дасканаласць грамадзянскіх інстытутаў — яны ва Украіне вышэй. Таму для мяне, як для журналіста, гэта краіна была калі не прыкладам, то вельмі цікавай мадэллю. Да якой трэба прыглядацца, прыслухоўвацца і браць усё лепшае для сваёй працы ў Беларусі. Таму я і спыніў свой выбар на Украіне. І калі казаць пра прапановы, то яны былі тут цікавейшымі, чым у Маскве.

Еўрарадыё: У сваім “адкрытым лісце” вы расказалі, што на кіеўскі цягнік вас праводзіла маці. Наколькі слёзныя былі провады і ці быў на вакзале хто акрамя маці - каханая дзяўчына?

Сяргей Дарафееў: Я разумею, на што вы намякаеце. Не, мяне праводзілі ўсе тыя людзі, з кім я дзяліўся думкамі, з кім меў зносіны. Але гэта не азначае, што ўсе прыйшлі мяне на вакзал праводзіць. За першую палову 2011 года я некалькі разоў ездзіў і ў Кіеў, і ў Маскву. Мяне на пероне сустракалі самыя розныя людзі. Да некаторых з іх я нават стаў прывыкаць. Гісторыя тады былі самыя розныя, не ўсе я хачу прыгадваць. 

Еўрарадыё: Вы ўдала абыходзіце адказам другую частку майго пытання...

Сяргей Дарафееў: Я не абыходжу. Проста мае асабістыя меркаванні, мае асабістыя падазрэнні - гэта ўсяго мае асабістыя думкі, і іх па рознаму можна трактаваць. Час усё расставіць па сваіх месцах, і тады стане зразумела: як яно было, чаму яно было і як усё адбывалася. Я не сыходжу ад пытання - люблю гаварыць, калі ў мяне ёсць канкрэтныя факты.

Прачынацца журналісту дзяржаўных мас-медыя без пачуцця сораму можна, але - не доўга

Еўрарадыё: Пакінем пакуль гэта пытанне. Калі стала вядома, што вы працаўладкаваліся на “5 канал”, украінскі тыднёвік “Тэлекрытыка” паведаміў наступнае: “Апазіцыйны беларускі журналіст Сяргей Дарафееў знайшоў працу”. Як вы паставіліся да таго, што вас прадставілі ў якасці апазіцыйнага журналіста?

Сяргей Дарафееў: Я гэту інфармацыю бачыў. Калі чалавек сыходзіць са сваёй працы і з’язджае з краіны, практычна ўсё мяняе ў сваім жыцці - ніхто не высвятляе падрабязнасці, бо прычына ляжыць на паверхні для журналістаў. Таму такая фармулёўка - чаканая. За гады сваёй працы я займеў рэпутацыю журналіста незалежнага. Хаця, гэта таўталогія - незалежны журналіст... А якім ён яшчэ мусіць быць?! Але гэтую фармулёўку прадыктавалі тыя ўмовы, у якіх мы ўсе працавалі ў Беларусі. На вялікі жаль, сёння беларуская дзяржава транслюе ідэю: “Хто не з намі - той супраць нас”. Калі журналіст на радыё, тэлебачанні ці ў газеце пакідае аднолькавыя эфірныя рэсурсы для ўсіх суразмоўцаў, якія прадстаўляюць розныя платформы і палітычныя сілы... Не мне вам казаць, што ў Беларусі гэта практычна немагчыма зрабіць, гэтага не адбываецца. А калі адбываецца, то заканчваецца так, як і са мной. І гэты пасыл: “Хто не з намі - той супраць нас”, я лічу, разбурае саму дзяржаву. Так можна пераварыць самога сябе. Што і адбываецца. Таму, успрыманне звонку маёй працы з вызначэннем “апазіцыйны журналіст” - я не бачу ў гэтым нічога незвычайнага і дзіўнага. І калі такім чынам трактаваць маю працу і маю пазіцыю, то так, я - журналіст апазіцыйны!

Але я яшчэ раз хачу нагадаць людзям, якія прымаюць рашэнні ў Беларусі, што ў кніжках па журналістыцы, якія я выкладаў, напісана, што журналіст павінен быць у апазіцыі да дзяржавы. Для таго, каб дапамагаць дзяржаве вырашаць праблемныя пытанні. Выкрываць для аўдыторыі і для дзяржавы “болевыя кропкі”. Толькі тады можна казаць пра кансалідацыю і рост грамадзянскай супольнасці. А не тады, калі пабудаваны вялікі плот, і ўсё іншадумнае адсякаецца. Гэта прапісныя ісціны, якія ў нас чамусьці не працуюць. Хаця, зразумела чаму.

Еўрарадыё: А ці ёсць у дзяржаўных СМІ сапраўды тое, што ў падручніках называецца журналістыкай?

Сяргей Дарафееў: Я магу сказаць, прычым дакладна сказаць, што прачынацца раніцай журналісту, які працуе ў дзяржаўных мас-медыя, без пачуцця віны і сораму можна. Але - не доўга.

Еўрарадыё: А для таго, каб доўга прачынацца “без пачуцця віны і сораму”, трэба не мець сумлення?

Сяргей Дарафееў: Я не ведаю — тут у кожнага гісторыя свая. Калі б мне можна было паўтарыць любы з маіх эфіраў, я б іх дакладна так і паўтарыў. Можа, нешта зрабіў бы больш востра. Але тады былі такія абставіны, і я так правёў эфір. Ні за адзін свой эфір мне не сорамна. Што ж тычыцца таго, наколькі сегментаваныя па сваім падыходзе беларускія мас-медыя, калі мы нейтральныя мас-медыя вымушаныя называць апазіцыйнымі, з-за таго, што палітычная і сацыяльная турбулентнасць змяніла ў Беларусі ўсе арыенціры і падыходы, то гэта ўжо віна часу.

Еўрарадыё: Ва Украіне ўсё не так?

Сяргей Дарафееў: Што ж тычыцца ўкраінцаў, то тут павялічваецца колькасць людзей, пра якіх можна сказаць, што гэта людзі еўрапейскай фармацыі. Днямі я прачытаў інтэрв’ю першага прэзідэнта Украіны Леаніда Краўчука, дзе ён сказаў, што сучасная Украіна - гэта тры дзяржавы ў адной. Адна краіна па інэрцыі жыве савецкімі стандартамі. Другая - гэта тыя ўкраінцы, якія хочуць, каб усё было толькі па-украінску. Але ў часе глабалізацыі і культурнай інтэграцыі гэта немагчыма. Я зараз не хачу некага пакрыўдзіць, але зараз не тыя часы, калі можна зачыніць усе дзверы і жыць толькі сваім жыццём. І трэцяя Украіна — Украіна сучасная, якая жыве сучаснымі трэндамі. Гэта людзі еўрапейскай фармацыі, гібкія і якія валодаюць мовамі. І калі не падзяляць краіну па палітычных, блакітна-памаранчавых прыкметах, то сапраўды - ёсць тры краіны. І працэсы, якія адбываюцца ва Украіне, цікавыя мне і як грамадзяніну Беларусі, і як журналісту. Гэта вельмі добрыя палітычныя, грамадзянскія, журналісцкія матрыцы, якія дазваляюць мне лепш разумець тое, што адбываецца ў Беларусі. І зараз я лепш разумею тое, што адбываецца ў Беларусі, бо я магу параўноўваць. І мне ўдаецца зараз рабіць для Беларусі больш, чым у самой Беларусі.

Беларусамі лягчэй за ўсё кіраваць: большасць з нас людзі цярплівыя, маўклівыя

Еўрарадыё: Я таксама сачу за тым, што адбываецца ва Украіне. І бачу, што апошнім часам там не ўсё так бязхмарна для незалежных СМІ. І газеты зачыняюцца, і пэўная цэнзура з’явілася. Вы гэтага не заўважылі?

Сяргей Дарафееў: Я не так доўга працую ва Украіне, каб добра заўважаць гэтыя змены. Але я іх адчуваю. Нават за тыя тры месяцы, што я тут жыву, я гэтыя змены адчуў. Але я магу сказаць, што ўзровень грамадзянскай сталасці ва ўкраінцаў вышэйшы, чым у беларусаў. Не так даўно былы амбасадар Украіны ў Беларусі Раман Бязсмертны сказаў, гледзячы ці то на здымак, ці то на відэа, калі на плошчы АМАПавец ударыў жанчыну, што калі такое здарылася ва Украіне, то гэтага чалавека парвалі б на месцы. Мы розныя — беларусы і ўкраінцы. Украінцы не дапусцяць нівеліравання грамадзянскіх свабод і правоў. Я не ўяўляю сабе, як можна было чалавеку ў форме ўдарыць жанчыну!

Еўрарадыё: Такія выпадкі ў нас апошнім часам часта здараюцца...

Сяргей Дарафееў: Так... Я часта над гэтым думаю. Беларусы - дзіўная нацыя. Па-мойму, намі лягчэй за ўсё кіраваць: большасць з нас людзі цярплівыя, маўклівыя. Плюс - нехта яшчэ не вызначыўся ў сваіх поглядах палітычных. А на тых, хто працуе, спрабуе гэтую сцяну прабіць, суграмадзяне накідваюцца з крытыкай. У той час, калі нам неабходна кансалідавацца, мы самі сябе расколваем. Для мяне трагедыя, інакш не скажу, усведамляць той факт, што ў нас павялічваецца колькасць псеўдапатрыётаў. Гэта людзі, прычым - розных прафесій, рознага статуса, якія сядзяць ля сваіх камп’ютараў і на форумах, а я чытаю ўсе беларускія сайты, паліваюць брудам усіх! Я хачу іх спытаць: “А што яны зрабілі для сваёй краіны? У прапанаванай часам і абставінамі сітуацыі?” Яны спрабавалі прасоўваць ідэі грамадзянскай супольнасці на сваім працоўным месцы? Спрабавалі нас аб’яднаць? Не. Калі казаць пра журналістыку, то адна справа журналісту даносіць свае ідэі з незалежных інтэрнэт-пляцовак, якія час вымушае называць апазіцыйнымі, і зусім іншае, па сабе магу сказаць, трансляваць грамадзянскія каштоўнасці ў эфіры дзяржаўнага ТБ. І працаваць так, каб мець магчымасць і заўтра выйсці ў эфір. І гэтай сваёй кропляй тачыць камень.

А псеўдапатрыёты толькі расколваюць грамадства. Калі гэтыя людзі такога пра сябе высокага меркавання, думаюць, што яны такія адукаваныя, што ж яны не ведаюць прыроды рэчаў? Насамрэч, яны проста невукі. А ёсць яшчэ ў Беларусі і тыя, хто кажа: “Як, ён не размаўляе па-беларуску?! Ён вораг!” Я лічу такі падыход прымітыўным. Роўна як ёсць і тыя, хто гатовы дыхаць ва ўнісон з уладнай вертыкаллю, глядзець ёй у вочы і проста растварацца ў патрабаваннях зверху. Гэта таксама радыкалізм, але іншага кшталту - прыніжаючага саму чалавечую існасць. Я за канструктыўны падыход - свет не чорна-белы. Але ў Беларусі ён зараз колеру шэрага.

Еўрарадыё: Ваша першая праграма на “5 канале” выйдзе ў эфір 4 кастрычніка. Пра што будзе перадача?

Сяргей Дарафееў: Гэта - праграма-інтэрв’ю, якая мае назву “Партрэты з Сяргеем Дарафеевым”. Дзе суразмоўцы сваім аповедам пішуць свой праўдзівы партрэт. Партрэты са слоў. Гэта праграма будзе вельмі падобная на “Выбар+”, які я рабіў на АНТ.

Еўрарадыё: Параўнайце ўмовы працы і атмасферу ў калектыве паміж тым, што маеце зараз і што было.

Сяргей Дарафееў: Адрозніваецца арганізацыя працы. У Беларусі я займаўся ўсім. Я быў кіраўніком і вядучым праграмы “Выбар”, кіраўніком і вядучым праграмы “Выбар+”. Займаўся адміністрацыйнымі пытаннямі, якімі не мусіў займацца. Калі працаваў вядучым праграмы “Наша раніца”, то займаўся яшчэ і вопраткай. Рознымі паперамі, якія вымушаны быў запаўняць, бо на нас была не асабістая вопратка, а канала. На “5 канале” кола маіх абавязкаў дакладна акрэсленае, што мяне радуе. Бо калі ты займаешся ўсім - цяжка не забыцца на нешта важнае.

Еўрарадыё: Ведаю, што і ва ўладальніка “5 канала” ёсць свае палітычныя, назавём гэта погляды. Ці не сутыкнуліся вы з тым, што “гэтага палітыка браць не трэба - ён для нас нефарматны?”

Сяргей Дарафееў: Я з такім яшчэ не сутыкаўся. І па расказам калег ведаю, што такой жорсткай рэгламентацыі няма. Для мяне, як для, падкрэсліваю, журналіста, “5 канал” — незалежны. Мне ніхто не перадае паперы з тым, як думаць, куды глядзець, ніхто не намякае рознымі ўздыхамі, поглядамі, іншымі прадуктамі агітпрапа, што мне рабіць. Гэта галоўнае.

Еўрарадыё: А ў Беларусі былі такія агітпропаўскія ўздыхі?

Сяргей Дарафееў: Мы ж з вамі з Беларусі, мы ўсё разумеем і бачым. А ва Украіне я разумею, што змагу аб’ектыўна асвятляць падзеі. А вось наколькі “5 канал” незалежны з платформы ўладальнікаў, я гэтага ведаць не магу. Я ведаю адно — абсалютнай незалежнасці не бывае. Існуюць інтарэсы бізнэса, улады і гэтак далей. Але і падчас нашай з вамі папярэдняй размовы я казаў: у прафесіі журналіста ёсць пэўны допуск, які дазваляе адчуваць сябе камфортна і не губляць сябе як асобу.

Не трэба атаясамліваць дзяўчыну з уменнем гатаваць смачны боршч

Еўрарадыё: Адыдзем ад філасофскіх разваг - як вы ўладкавалі свой быт у Кіеве?

Сяргей Дарафееў: Вельмі добра, з жытлом мне дапамог канал. Таму я не магу сказаць, што бытавая пытанні адымаюць у мяне шмат часу. Хаця, ёсць пытанні, якія сталі для мяне новымі - у Мінску я не займаўся штодзень прыгатаваннем сабе ежы. Халасцякі-мужчыны мяне зразумеюць. Усё даводзіцца паспяваць. Гэта добрае бытавое войска. Што дзіўна - я вельмі змяніўся за апошнія месяцы. Не па-журналісцку, не па-грамадзянску, а ў сваёй самастойнасці. Для мяне гэта стала эвалюцыяй. Праўда, хацелася б, каб эвалюцыя праходзіла больш спакойна і не дадавала ў 30 гадоў сівых валасоў.

Еўрарадыё: Украінкі ж не толькі вельмі прыгожыя, але і такі смачны боршч гатуюць!

Сяргей Дарафееў: Гэта праўда! Але, кажучы пра сяброўку, не трэба яе атаясамліваць з уменнем гатаваць смачны боршч. Тут яшчэ неабходны цэлы набор розных якасцяў, здольнасцей, уменняў. Боршч - гэта толькі боршч. І я думаю, што ўсё будзе ў парадку! Той статус, у якім я зараз, мяне больш чым задавальняе і мне ў ім камфортна. А як будзе далей - пакажа час.

Еўрарадыё: Дзякуй за размову...