Ці патрэбныя Беларусі беларускамоўныя школы?

Нягледзячы на гэта, у 2009-2010-м гадах, як і ў 2008-2009-м, прыблізна 57% агульнаадукацыйных установаў краіны працавалі на беларускай мове. У 2010-2011 гадах іх колькасць склала ўжо 52,1% ад агульнай колькасці. Беларускамоўных школ нават больш, чым рускамоўных, але, адзначае Тамара Мацкевіч, гэта, галоўным чынам, малакамплектныя сельскія школы і штогод іх становіцца ўсё меней.

Сёлета закрываецца яшчэ 65 школ, паведаміў 18 жніўня намеснік міністра адукацыі Казімір Фарыно. І большасць з іх – якраз беларускамоўныя. Дзяцей, якія вучыліся ў гэтых школах, пераводзяць у буйнейшыя, найчасцей – рускамоўныя.
 

“Гэты навучальны год адзначаецца яшчэ і тым, што з 1 верасня ўступае ў дзеянне Кодэкс аб адукацыі. Згодна з 90-м артыкулам Кодэкса, асноўнымі мовамі навучання і выхавання ў Беларусі з’яўляюцца дзяржаўныя мовы краіны. Дзяржава гарантуе грамадзянам права выбару навучання і выхавання на адной з дзяржаўных моў Рэспублікі Беларусь. Але ёсць агаворка: мова навучання і выхавання вызначаецца заснавальнікамі ўстановы з улікам пажадання бацькоў”, - кажа Тамара Мацкевіч.
 

Як паведамілі TUT.BY у Мінадукацыі, беларускамоўныя школы і класы адкрываюцца па заявах бацькоў, але рашэнне аб адкрыцці ці закрыцці школ і класаў прымаюцца мясцовымі выканкамамі. То бок, адзначае Т.Мацкевіч, заява ад бацькоў яшчэ не гарантуе, што дзіцё зможа навучацца на беларускай мове.
 

Але часам бацькі дабіваюцца навучання свайго дзіцяці нават у рускамоўнай школе на беларускай мове, што стварае не вельмі добрыя псіхалагічныя і сацыяльныя ўмовы для яго, адзначае эксперт.
 

Сёлета з такой праблемай сутыкнулася Таццяна Матафонава, чый сын, адвучыўшыся ў мінскай беларускамоўнай 23-й гімназіі 4 годы, не можа перейсці ў пяты клас: там сказалі, што паводле новых адукацыйных стандартаў у класе гімназіі не можа навучацца больш за 20 чалавек.

“Нам прапанавалі ісці ў бліжэйшую да нас школу, але яна рускамоўная, і мы туды не пойдзем - толькі калі працэс навучання для майго дзіцяці арганізуюць не беларускай мове. Застаўся тыдзень, а дакументы ляжаць дома і пакуль я не даб’юся такого навучання, здаецца, будзе дзіця дома”, - паведаміла TUT.BY Т.Матафонава.

 

Як паведамілі TUT.BY у камітэце па адукацыі Мінскага гарвыканкама, каб адкрыць беларускамоўны клас па законе неабходна 20 заяў ад бацькоў, але ў краіне такія класы адкрываліся і з меншай колькасцю заяў. “Для беларускамоўных у нашай краіне – зялёнае святло. Ёсць выпадкі, калі ўжо пры 12 заявах адкрываліся беларускамоўныя класы”, - адзначылі ў камітэце.
 

Каб адкрыць беларускамоўную школу таксама патрэбныя заявы, але яе адкрыццё залежыць і ад планаў мясцовых уладаў: калі ёсць план пабудаваць у пэўным раёне школу і будзе вырашацца пытанне аб мове навучання, то будзе ўлічвацца тое, наколькі школа будзе запоўнена, паведамілі ў камітэце па адукацыі. Напрыклад, калі па плане школа на 900 месцаў, а там будзе навучацца толькі 400 вучняў, то зразумела, што такую школу адкрываць нерацыянальна.
 

Між тым, як паказала апытанне, праведзенае на TUT.BY, сярод бацькоў вельмі рознае стаўленне да навучання на беларускай мове. Мы пацікавіліся ў чытачоў, ці аддалі б яны сваё дзіця ў беларускамоўную школу. Пытанне выклікала шалёны розгалас. За некалькі дзён назбіралася 11 старонак каментароў. 

І разам з тым:

Стаўленне да беларускай мовы змянілася, кажуць эксперты: па дадзеных перапісу 1999 года, 73,6% грамадзян назвалі беларускую мову роднай, але перапіс насельніцтва ў 2009 годзе паказаў: беларускую мову лічыць роднай ужо толькі 60% жыхароў Беларусі, а штодня размаўляе па-беларуску толькі палова з іх - 30% усяго насельніцтва краіны, то бок асноўнай мовай жыхароў Беларусі з'яўляецца руская мова.
 

Па нормах ЮНЭСКА, адзначае Т.Мацкевіч, мова лічыцца знікаючай, калі на ёй размаўляюць менш за 30% насельніцтва, зараз Беларусь – амаль на грані.
 

Пры гэтым усё менш выпускнікоў школ праходзяць тэсціраванне па беларускай мове: у 2007-м такіх было 77 тысяч чалавек, у 2008-м - 68 тыс., 2009-м - 63 тыс., 2010-м - 67 тыс., у 2011-м - 52 тысячы.

 

Як паведаміла TUT.BY Тамара Мацкевіч, у мінулым годзе настаўніца пачатковых класаў у Гродне, калі адзначыла, што дзеці не размаўляюць на беларускай мове, вырашыла правесці апытанку, каб высветліць чаму. Большасць з іх адказала: “Мне страшна, бо ніхто побач на мове не гаворыць”. Таксама дзеці адказвалі, што не размаўляюць на беларускай мове, бо “па тэлевізіі няма мульцікаў па-беларуску”, “няма камп’ютарных гульняў па-беларуску” і г.д.
 

“Даследванне было чыста педагагічнае, каб выявіць, як усё ж такі матываваць дзяцей любіць беларускую мову. Яна вырашыла, што гэта трэба рабіць праз гульні, мульцікі і г.д. Праз год, калі ў дзяцей спыталі пра любімы прадмет, многія назвалі беларускую мову, - гаворыць Т.Мацкевіч. – Дзе ў нас па тэлевізіі хаця б адно ток-шоў на беларускай мове? Дзе насамрэч тыя мульцікі ці гульні?”
 

Як адзначыў на круглым стале, прысвечаным Міжнароднаму дню роднай мовы, намеснік міністра культуры Тадэвуш Стружецкі, найвялікшая адказнасць за захаванне, падтрымку і папулярызацыю роднай мовы ляжыць на прадстаўніках інтэлігенцыі.
 

Намеснік міністра прызнаў, што "нейкі псіхалагічны бар'ер" у стаўленні да роднай мовы ў працаўнікоў культуры яшчэ існуе: маўляў, нягледзячы на то, што 90% з іх добра ведае беларускую мову, выходзячы на шырокую публіку, яны чамусьці карыстаюцца рускай мовай. “Гэты бар'ер будзе пераадольвацца хутчэй, калі беларуская мова будзе больш гучаць па радыё, па тэлебачанні", - адзначыў ён.
 

Можа, справа і не ў колькасці школаў, адзначаюць эксперты, а ў тым, што сама дзяржава на ўсіх узроўнях пакуль не займаецца прапагандай беларускай мовы, і таму, як вынік, папулярнасцю родная мова, макка кажучы, не карыстаецца. Пры адсутнасці глабальнай дзяржаўнай падтрымкі штогадовае закрыццё беларускамоўных школаў стварае пагрозу для існавання беларускай мовы, падкрэслівае Тамара Мацкевіч.