Закувала зязюлька

Зязюля займае прыкметнае месца ў галерэі фальклорна-міфалагічных герояў і персанажаў. Яна выступае як птушка-прадказальніца і як сімвал адзіноцтва, самотнасці, тугі, нешчаслівага жаночага лёсу.

У народнай песні "Закувала зязюлька" своеасаблівы птушыны спеў успрымаецца як выразнае апісанне часу: менавіта канца вясны — пачатку лета, калі ўсё ў прыродзе зелянее-красуецца, захлынаецца ў пачуццёвым росквіце. І кукаванне зязюлькі (памяншальная форма назвы сведчыць пра даверлівасць сяброўскіх стасункаў) гучыць як перасцярога, папярэджанне перад набліжэннем сумнай адзіноты...

Гэтая песня на слыху. Але выконваецца пераважна ў рускамоўным варыянце. І адрозніваецца тут больш сацыяльным аспектам пры асвятленні падзей. Першапачатковы беларускі тэкст (існуе ў варыянтах) вытрыманы ў фальклорных традыцыях, дзе сувязь з прыроднымі з'явамі вельмі арганічная і падмацаваная мастацка-вобразнай сімволікай. Рускамоўны варыянт перадае асобныя вынікі пазнейшых сацыяльных працэсаў у грамадзе ("Напилася я пьяна, не дойду я до дому..."), якія зусім не стасуюцца з прыродацэнтрысцкім развіццём, з народным асэнсаваннем пачуццёвых зносінаў.

Пажаданне-праклён ("Пакарай яго, Божа, хоць маёй бядою..."), што вырываецца са спакутаванай душы, выглядае вельмі міласэрным і гаючым: адчуй пякельныя перажыванні, спазнай горыч душэўнага болю, разладу, адчужэння — тады, мабыць, і станеш больш уважлівым, чулым, чалавечным і будзеш успрымаць іншых з паразуменнем. Паўтор першай страфы, што звычайна робіцца ў фальклорных творах для абрамлення дзеі, у песні "Закувала зязюлька" ўраўнаважвае псіхалагічны малюнак, затушоўвае хвілі роспачы, роздумаў і тым узвышае вобраз каханай асобы.

Беларуская народная песня

Закувала зязюлька

У вішнёвым садочку.

Ой, баліць, баліць маё сэрданька*

Па маім галубочку.

Ой, зязюлька кукуе,

Салавей тое чуе.

А я не знаю ды не ведаю,

Дзе мой мілы начуе.

Калі дзе пры дарозе,

Прынясі яго, Божа.

Калі ў дзеванькі ў святлічаньцы,

Пакарай яго, Божа.

Пакарай яго, Божа,

Хоць маёю бядою,

Бо я да яго

з шчырым сэрданькам,

Ён да мяне з непраўдою.

Закувала зязюлька

У вішнёвым садочку,

Ой, баліць, баліць маё сэрданька

Па маім галубочку.

Падрыхтаваў Міхась ШАВЫРКІН.