Лера i Цютчаў

Загаварыў з Лераю пра паэзiю. З натуршчыцаю вельмi добра паразмаўляць пра лiрыку. Такiя размовы настройваюць на творчы лад. Я сказаў, што перакладаю рускага паэта Мiзгулiна, а ў Мiцi Мiзгулiна любiмы паэт — Фёдар Цютчаў. "Няўжо сягоння ў некага можа быць любiмым паэтам Цютчаў? Неверагодна!" — "Чаму ты так дзiвiшся?" — "Ну праходзiлi мы ў лiцэi Цютчава. Зрэшты, каго мы толькi не праходзiлi ў школе i лiцэi... Мы ўсiх iх прайшлi! Мы прайшлi Цютчава! Прайшлi..." Для Леры ўсё дзевятнаццатае стагоддзе, як для мяне i Мiцi Мiзгулiна васямнаццатае, якое i мы прайшлi... Няўжо прайшлi? Чаго дзiвiцца... Але дзiўлюся i перакладаю чатырохрадкоўе:

Не дадзена нам адгадаць,

Як слова наша адгукнецца, —

Валянцiна i Чэхаў

Мая мацi любiла чытаць Чэхава. Мацi працавала ў бiблiятэцы, дзе было безлiч кнiжак Антона Чэхава, якога выдавалi i перавыдавалi, якога нiхто нiколi не забараняў, бо мала хто бачыў, як грэблiва Чэхаў ставiўся да людзей з iх мiзэрнымi справамi i спраўкамi. Чэхава чыталi, перачытвалi, экранiзавалi i ставiлi ў тэатрах. Чэхаў быў паўсюль. У нашай суседкi Валянцiны было ажно дваццаць тамоў з прозай i лiстамi доктара Чэхава. Мая мама любiла гэты цёмна-вiшнёвы дваццацiтомнiк. Мы, я i мама, прыходзiлi да суседзяў. Цётка Валя частавала нас гарбатаю з вiшнёвым варэннем, мацi вяртала прачытаны том i брала наступны. Амаль год Чэхаў быў самым любiмым лiтаратарам маёй мацi. Мне падабалася хадзiць у госцi да суседзяў на гарбату.

Вiшнёвы дваццацiтомнiк Антона Чэхава я згадаў, калi ўбачыў вiшнёватварага бамжа, якi, стоячы над кантэйнерам са смеццем, нешта жаваў. Бомж падмацоўваўся адкiдамi з такiм выглядам, нiбыта ён п'е каву за барнай стойкаю ў шыкоўнай рэстарацыi. Якi высокi бомж, заўважыў я. Зазвычай бамжы невысокiя, а гэты — высачэзны. Былi моманты ў маiм жыццi, калi мне не хапала сантыметраў пяць росту. Мне падавалася, што калi б у мяне рост быў не метар восемдзясят, а метар восемдзясят пяць, дык шмат якiя бойкi проста i не пачалiся б. Мае супрацiўнiкi пабачылi б вiдавочную перавагу i адступiлiся б. А так жа давялося... А каб мне ды такi рост... А ён, маючы выдатны рост, есць адкiды, выцягнутыя з кантэйнера. Чаго яму не хапае ў жыццi? Чаму нам усiм нечага не хапае? Чаму маёй маме трэба было хадзiць да суседзяў i чытаць менавiта вiшнёвы збор твораў Чэхава? Чаму Валя Матукоўская, маючы столькi дабротаў у гэтым жыццi, раптам вырашыла з яго сысцi? Яна выпiла каньяку, яна выпiла сонных таблетак i не прачнулася. Чаму? Чаму мы не цэнiм таго, што маем? Чаму мы такiя падобныя да нiкчэмных персанажаў, якiх доктар Чэхаў апiсваў саркастычным пяром? Пэўна таму, што мы моцна любiм салодкае.

Петрашэўскi i плямкi

Андрэй Петрашэўскi запрасiў мяне ў госцi. Ён з гонарам паказаў сваю мэблю i свой посуд. Паказваючы посуд, ён пачаў распавядаць пра мыццё крыштальных чарак... Iх трэба мыць раз на месяц, нават калi ты iмi не карыстаешся, бо на донцах утвараюцца плямкi. Там збiраецца вiльгаць, а на вiльгаць асядае пыл. Чарка з плямкаю на донцы — рэч недапушчальная ў гаспадарцы... Я выслухаў Андрэйку, пахвалiў ягоную адпалiраваную мэблю i цудоўна павымываныя чаркi. Потым мы выпiлi гарэлкi i павячэралi. Больш Андрэй Петрашэўскi не запрашаў мяне ў госцi, i я пра гэта зусiм не шкадую.

Алесь i люстэрка ў шырокай раме

Ён ведаў, што ў лазенцы над чарупiнаю вiсiць люстэрка ў шырокай раме. Алесь зайшоў у лазенку, зачынiўся i абмацаў люстэрка. Ягонае ўяўленне намалявала яго — Алеся, якi абмацвае люстэрка. Сляпы Алесь асцярожна абмацваў люстэрка з таемным спадзевам намацаць у iм свой адбiтак.

Тата i бальнiца

Учора iшоў па вулiцы Акадэмiчнай i разглядаў ледзянiста-белыя карпусы бальнiцы. У адным з iх я некалi ляжаў. Схапiла жывот, ды так схапiла, што слёзы з вачэй пырснулi. Бацька выклiкаў "хуткую", i мяне — пяцiкласнiка — завезлi ў халодную бальнiчную палату. Тыдзень я прамёрз у бальнiцы з падазрэннямi на апендыцыт. Боль мяне адпусцiў яшчэ ў бальнiчнай машыне, але дактары чакалi паўторны прыступ. Яго ўсё не было i не было. Я ляжаў на жалезным ложку i чытаў раман "Фiласофскi камень" Сартакова. Чытаў нудныя старонкi пра сiбiрскiх чырвонаармейцаў i грамадзянскую вайну ў галоднай Расii. Чытаў i спадзяваўся знайсцi нешта разумнае пра таямнiчы фiласофскi камень. Наiўнасць школьнiка правяла мяне праз увесь тоўсты раман. З бальнiцы я выйшаў з кнiгаю ў руцэ. "Ты што, чытаў гэтую дрэнь?" — спытаўся здзiўлены бацька. Ён нiколi не дазваляў сабе чытання бяздарных кнiжак. Тады я прамаўчаў. А цяпер? Цяпер, стоячы на вулiцы Акадэмiчнай, я мог бы зноў прачытаць "Фiласофскi камень", каб за гэта мне далi на адну хвiлiнку пабачыць тату. Я нават пагадзiўся б патрываць люты боль у жываце, каб на адно iмгненне зноў на тату зiрнуць. Толькi таты даўно няма сярод жывых, i мае развагi i ўспамiны нiчога не мяняюць для iншых, але яны мяняюць свет, якi бачу я. Карпусы бальнiцы на вулiцы Акадэмiчнай выглядаюць цяперака не такiмi безнадзейна-белымi, як хвiлiну назад.