Беларусь, твая дачка я.
Зярнятка я, а ты – мая ралля…
В. Іпатава
Міршчына! Цудоўная старонка Карэліцкага краю. Захапляюць сваёй прыгажосцю яе краявіды, рэчка Уша, Мірскі замак. Але галоўнае багацце Міршчыны – гэта людзі. Тыя, якія жылі раней, жывуць цяпер і сваёй працай праслаўлялі і праслаўляюць сваю старонку.
Г.п. Мір з’яўляецца радзімай для многіх выдатных людзей. Гэта філосафы Саламон Майман, Фларыян Бохвіц, пісьменнікі Раман Тармола-Мірскі, Вольга Іпатава, акцёр Аляксандр Ільінскі. Трэцім прэзідэнтам Ізраіля быў ураджэнец Міра Залман Шазар.
Сёння гаворка пойдзе пра беларускую пісьменніцу, перакладчыцу, грамадскага дзеяча Вольгу Іпатаву, якой сёлета 1 студзеня споўнілася 75 год. Нарадзілася В. Іпатава ў сям’і служачых. Бацька, Міхаіл Іванавіч, працаваў у Міры загадчыкам райфінаддзела, маці, Марыя Якаўлеўна, — фельчарам-акушэркай.
Цяжкім было сірочае дзяцінства дзяўчынкі. Бацька атрымаў у 1949 г. прызначэнне ў Навагрудак, на пасаду, якую займаў у Міры. У хуткім часе памірае маці дзяўчынкі.
Бацька стаў шукаць для дачкі маці. Як толькі ён ажаніўся з выхавацелькай дзіцячага садка, яна адразу ж перастала быць ласкавай да дзяўчынкі. А калі нарадзіла сваё дзіця, Вольгу, як лішні рот, адвезлі да бабулі ў Бешанковіцкі раён на Віцебшчыну. Тут яна хадзіла ў школу, дапамагала бабулі па гаспадарцы. Пра сваё дзяцінства ў бабулі яна напісала ў апавяданні “Дом з блакітнымі аканіцамі”. Гэта адтуль, з бабуліных павучанняў пра Матухну-Зямлю, склаліся радкі першай паэтычнай кніжкі:
А зямля так даверліва, проста
У сваім харастве паўстае,
Што здымаю з ног «шпількі» вострыя:
Незнарок не ўкалоць бы яе…
Пасля, калі захварэла бабуля, давялося вярнуцца да мачыхі. З дому яна збегла пасля заканчэння пятага класа Таркачоўскай школы Дзятлаўскага раёна, куды бацьку паслалі як камуніста старшынёй калгаса. Гэтыя ўцёкі сталі для дзяўчынкі шчасцем, таму што яе ўладкавалі ў Гродзенскі дзіцячы дом № 1. Гэта было раем у параўнанні з жыццём, якім яна жыла дагэтуль. Пра гэты кавалак жыцця яна напісала ў аповесці “Вузялок Святагора”.
Там, у Гродне, яна пачала пісаць свае першыя вершы, якія выбраў для друку Міхась Васілёк. Там жа ўзялі над ёй апеку Васіль Быкаў, Аляксей Карпюк, Данута Бічэль, а праз іх яна пазнаёмілася з Ларысай Геніюш і стала прыязджаць да яе ў Зэльву. Універсітэт яна скончыла ў 1967 годзе, перайшоўшы на трэцім курсе на завочнае аддзяленне. Вучыцца без аніякай падтрымкі было надта цяжка. Самыя бедныя студэнткі маглі паехаць у вёску і прывезці адтуль кавалак сала ці мяшочак бульбы, каб дацягнуць да мізэрнай стыпендыі ў 28 рублёў.
Першы верш “Кітайскім сябрам” В. Іпатава надрукавала ў газеце “Зорька”. Пастаянна паэтычнай дзейнасцю займаецца з 1959 г. Аўтар паэтычных зборнікаў “Раніца”, “Ліпеньскія навальніцы”, “Парасткі” і іншых. У іх вершы прысвечаны хараству навакольнага асяроддзя, маладому сучасніку. Са шчырай лірычнай пранікнёнасцю раскрывае паэтэса яго багаты духоўны свет. У яе вершаваных кнігах шырока прадстаўлены тэмы Бацькаўшчыны, героіка-ратнага і працоўнага подзвігу. Вобразны свет паэзіі В. Іпатавай надзвычай багаты, эмацыянальна рухомы, яркі, пластычны. Ён склаўся пад уплывам народна-песеннай традыцыі і мае адметныя рысы.
У 1970-я гады пісьменніца ўсё часцей спрабуе свае сілы ў празаічных жанрах. Яе аповесці і апавяданні склалі зборнікі “Вецер над стромай”, “Дваццаць хвілін з Немезідай”, “Перакат” і іншыя.
Пасля заканчэння рускага аддзялення філалагічнага факультэта ўніверсітэта працавала настаўніцаў у в. Руба на Віцебшчыне. Шмат пасад яна займала ў сваім жыцці, з якімі спраўлялася на высокім узроўні. Затым — вучоба ў аспірантуры Маскоўскага літаратурнага інстытута. Пасля яго заканчэння працавала ў “Чырвонай змене”, “ЛІМе”, на Гродзенскай абласной студыі тэлебачання, а затым на Беларускім тэлебачанні вяла перадачу “Ліра”. Пазней перайшла ў часопіс “Спадчына”, дзе многа зрабіла для вяртання беларусам гістарычнай спадчыны, паставіла мэту паказаць усіх уладароў Вялікага княства Літоўскага, іх няпросты лёс. У 1991-1995 гг. была галоўным рэдактарам газеты “Культура”.
Творы Іпатавай – класіка беларускай літаратуры. Яна — ганаровы акадэмік Міжнароднай акадэміі навук “Еўразія”, кавалер ордэна “Знак пашаны” і медаля Францішка Скарыны, лаўрэат літаратурных прэмій. Яе творы не раз перакладаліся на мовы розных краін свету, з’яўляецца лаўрэатам прэміі Барыса Кіта (2003), “Залаты апостраф” (2006) за аповесць “Апошняя ахвяра свяшчэннага дуба”.
У 1996 годзе выдадзена кніга «Паміж Масквой і Варшавай», у 2002 годзе выйшла трылогія «Альгердава дзіда»,«Залатая жрыца Ашвінаў», «Вяшчун Гедыміна» і іншыя.
У мінскім выдавецтве “Беларускі кнігазбор” выйшла кніга апавяданняў аб падарожжах пісьменніцы “Свабода да апошняга дыхання”. У гэтую кнігу ўключаны 39 апавяданняў. Многія з іх створаны ў выніку паездак В. Іпатавай па Беларусі ў 2005-2006 гадах, калі пісьменніца наведала дзясяткі славутых мясцін — магіл і помнікаў у гонар вядомых дзеячаў айчыннай гісторыі і культуры, якія прысвяцілі сваё жыццё і творчасць барацьбе за свабоду і незалежнасць Беларусі.
Творы В. Іпатавай перакладзены на многія мовы краін свету.
Валянціна КОШУР,
бібліятэкар Карэліцкай раённай бібліятэкі
✏ Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке @GrodnoMediaGroup.