У гады Другой сусветнай вайны японскі дыпламат Тыунэ Сугіхара, рызыкуючы жыццём, выратаваў ад смерці тысячы яўрэяў, у тым ліку і нашых землякоў. Праз дзесяцігоддзі яго подзвіг жывы ў памяці многіх народаў, а 2 мая ўвекавечаны на мемарыяльнай дошцы на будынку былой ешывы ў гарадскім пасёлку Мір.
На ўрачыстае адкрыццё завіталі як жыхары карэліцкай зямлі і прадстаўнікі мясцовай улады, так і шаноўныя госці з розных краін свету. Дэлегацыю віталі хлебам ды соллю, спевамі ды танцамі артысты нашага краю.
Знакавая падзея сабрала разам удзельнікаў міжнароднай канферэнцыі “Лімуд”, заснавальніка і старшыню Выканаўчага камітэта “Лімуд СНД” Хаіма Чэслера, старшыню Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын Уладзіміра Чарніцкага, галоўнага равіна арганізацыі “Аб’яднанне іўдзейскіх рэлігійных абшчын у Рэспубліцы Беларусь” Шнеора Залмана Дайча, кіраўніка прадстаўніцтва Бюро па сувязях з яўрэямі ў Расіі, Беларусі і краінах Балтыі, дарадцу пасольства Дзяржавы Ізраіль у Расійскай Федэрацыі Яну Агмон, кіраўніка прадстаўніцтва Яўрэйскага агенцтва ў Беларусі Ілану Ломкін, прадпрымальніка-мецэната і старшыню іўдзейскай рэлігійнай абшчыны Віцебска Леаніда Томчына.
Аддаць дань павагі свайму знакамітаму калегу прыехалі і дыпламаты: Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Дзяржавы Ізраіль у Рэспубліцы Беларусь Алон Шогам, Часовы павераны ў справах Японіі ў Рэспубліцы Беларусь Хірокі Такунага, Першы сакратар пасольства ЗША ў Рэспубліцы Беларусь Крыстафер МакКейб, Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Літоўскай Рэспублікі ў Рэспубліцы Беларусь Андрус Пулокас, Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Аўстрыйскай Рэспублікі ў Рэспубліцы Беларусь Алаізіа Вёргеттэр, Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Польшча ў Рэспубліцы Беларусь Артур Міхальскі, Першы сакратар пасольства Дзяржавы Ізраіль у Рэспубліцы Беларусь, дырэктар Ізраільскага культурнага цэнтра Кацярына Літвак.
З хваляваннем наведаў падзею скульптар, выкладчык Беларускай акадэміі мастацтваў Аляксандр Фінскі – аўтар мемарыяльнай дошкі.
Асаблівым госцем стаў на адкрыцці сын Тыунэ Сугіхара – Нобукі Сугіхара.
У звароце да прысутных намеснік старшыні Карэліцкага райвыканкама, старшыня РА РГА “Белая Русь” Руслан Абрамчык падкрэсліў выключнасць падзеі і яе міжнароднае значэнне, тым больш напярэдадні Дня Перамогі. Да таго ж, сёлета мы адзначаем 75-годдзе вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Таму з’яўленне мемарыяльнай дошкі можна лічыць мірным пасланнем карэліцкай зямлі да ўсіх народаў свету, яскравым сведчаннем талерантнасці, гасціннасці і адкрытасці Беларусі да розных рэлігій і нацыянальнасцей.
Такім жа актам чалавечай міласэрнасці, мужнасці і самаахвярнасці супраць вайны было і жыццё самога Тыунэ Сугіхары (1900-1986). Ён пачынаў дыпламатычную кар’еру ў японскім пасольстве ў Харбіне. Затым працаваў у міністэрстве замежных спраў спачатку Японіі, пасля – Маньчжоу-го. Некаторы час правёў у японскім пасольстве ў Хельсінкі. У сакавіку 1939 года Сугіхару назначылі віцэ-консулам у Каўнас, тады сталіцу Літвы. У гэтай краіне ён стаў першым японскім дыпламатам. На той момант ён добра ведаў рускую мову, прыняў праваслаўе і ў сваёй працы кіраваўся хрысціянскімі каштоўнасцямі, пазбягаў фармалізму і ў самай складанай сітуацыі знаходзіў шлях дапамагчы чалавеку. Падчас вайны, рызыкуючы пасадай і жыццём, Сугіхара выпісаў каля 2139 віз яўрэям. Калі ўлічваць, што дакумент выдаваўся на сям’ю, то дзякуючы самаадданаму дыпламату пазбеглі смерці каля 6 тысяч чалавек. Сугіхары часта прыходзілася з дапамогай жонкі выпісваць дакументы ад рукі, бо не было гатовых бланкаў, ён працаваў па 18-20 гадзінаў у суткі. Калі зачынілі консульства, мужчына некалькі дзён здымаў нумар у гасцініцы і працягваў ставіць візы. А перад тым, як з’ехаць з Літвы, пакінуў консульскі штамп бежанцам, каб тыя мелі шанс на новае жыццё. Сам жа пасля працаваў консулам у Празе, Калінінградзе, Бухарэсце. У рэшце рэшт вярнуўся ў Японію, дзе яму давялося развітацца з дыпламатычнай службай і перайсці на пасаду прадстаўніка японскай гандлёвай кампаніі ў СССР. У 1985 годзе Тыунэ Сугіхара атрымаў ад ізраільскага ўрада званне “Праведнік народаў свету” за выратаванне яўрэяў у ваенныя гады. Дарэчы, і ў сябе на радзіме ў Японскай Праваслаўнай Царкве ён ўшаноўваецца ў ліку праведных.
Сам жа Тыунэ Сугіхара не бачыў нечага надзвычайнага ў сваім учынку: “Вы хочаце пачуць пра маю матывацыю? Мной кіравалі простыя чалавечыя пачуцці – чуласць, зычлівасць, літасць, калі я бачыў бежанцаў, а сярод іх было столькі старых і дзяцей, і яны са слязамі на вачах прасілі дапамогі. Так, я ведаў, што рызыкаваў усім, але быў упэўнены ў сваіх дзеяннях. Бо ў выратаванні жыцця іншых нічога няправільнага быць не можа. Дух чалавечнасці, дабрачыннасці, суседскай дружбы дапамагаў мне адолець усе цяжкасці, і я працягваў справу з падвоенай мужнасцю”.
У ліку выратаваных дыпламатам былі выкладчыкі і студэнты Мірскай ешывы (аўт. – яўрэйская вышэйшая вучэбная рэлігійная ўстанова, заснаваная ў Міры ў 1815 годзе, карысталася вялікім аўтарытэтам і называлася “ешывай кіраўнікоў ешыў”). З дапамогай транзітных віз Сугіхары яны выехалі праз Савецкі Саюз у Японію, а затым у Кітай. Пасля вайны ешыва адрадзілася ў Брукліне і Іерусаліме пад назвай “Мір”.
У самым гарадскім пасёлку Мір у будынку былой ешывы зараз знаходзіцца аддзяленне паштовай сувязі. А на памяць аб знакамітай навучальнай установе тут можна набыць паштоўкі, канверты і рамкі з яе выявай. Да таго ж, сярод мясцовых жыхароў захавалася легенда, што ў ваенныя гады з Міра з’ехалі аж пяцьсот Рабіновічаў. Справа ў тым, што большасць выкладчыкаў і студэнтаў ешывы накіроўваліся ў Японію пад адным і тым жа прозвішчам, бо візы капіраваліся шляхам перамалёўвання іерогліфаў з аднаго экзэмпляра.
І такіх гісторый, звязаных з асобай Сугіхары, можна пачуць шмат у самых розных кутках планеты. Усе яны нагадваюць нам, што значыць заставацца чалавекам у любой сітуацыі.
Нездарма і ўрачыстасць у гонар адкрыця мемарыяльнай дошкі завяршылася калектыўнай малітвай падзякі, а мірскія юнакі і дзяўчаты запусцілі ў неба белыя шары з папяровымі жураўлікамі як сімвал міру і дружбы народаў.
Марына КАЗЛОВІЧ
Фота аўтара