Мемуары на развітанне. Слёзы, нібы восеньскі дожджык
Заседзеўся, загасцяваўся і правароніў свой аўтобус. Давялося ехаць назад цягніком. У вагоне да яго падсела жанчына сталага веку. Доўга капалася ў сваёй сумцы, выцягнула адтуль акраец хлеба з салам і, быццам саромеючыся, павярнуўшыся да акна, пачала есці. Фядосавіч адвярнуўся, каб не бянтэжыць жанчыну, але незнарок зірнуўшы за акно на чарговым прыпынку, заўважыў, што твар яго выпадковай спадарожніцы мокры ад слёз. І коцяцца гэтыя слёзы, нібы восеньскі дожджык па аконным шкле, падаюць на скібу, на зашмальцаваную старую сумку. Адчуўшы на сабе позірк, жанчына ўсміхнулася скрозь слёзы і прамовіла:
- Нічога, нічога. Гэта я ад радасці. Ад сына еду, унука даглядала, бо яны з нявесткай на карпаратыў хадзілі. Унучак такі харошы: паслухмяны, прыгожы, вясёлы, - пачала апраўдвацца спадарожніца, запіхваючы пакет з недаедзеным бутэрбродам у сумку. А перахапіўшы позірк мужчыны, дадала: “Скажу па-сакрэту: не люблю я магазіннай ежы, таму вось свойскае важу з сабой для перакусу. Я і Вадзімку дала кавалачак сала. Ой, як на мяне крычэла нявестка! Дзіўныя яны – нейкімі фарбаванымі прысмакамі дзіця кормяць, а натуральнага цураюцца. А я ж сама па прафесіі настаўніца хіміі і ведаю, што ў сале карысныя для дзіцяці амінакіслоты ёсць”.
- А хто па прафесіі Ваша нявестка, - уступіў у гутарку Язэп Фядосавіч.
- Ліцэй сувязі закончыла, але марыць пра творчую прафесію. Пакуль нідзе не працуе, яна шукае сябе. Сын зарабляе добра, то няхай лепш дзіця даглядае, не ўсім жа, як мне, душыцца работай за капейкі і дзеля невялікай пенсіі. Добра, што з мужам дом свой некалі пабудавалі ды гаспадарку сваю маем, а то не было магчымасці і сына б вывучыць.
Жанчына яшчэ нешта апавядала. Грукат колаў цягніка заглушаў яе ціхі голас, дождж узмацняўся і засланяў далягляды. Ад чыгуначнага вакзала дабірацца было складана, Фядосавіч прамок і замерз. Дома, заварыўшы гарбаты, захінуўся пледам і выцягнуў той сшытак сваіх мемуараў, на якім быў налеплены фотаздымак прыгожай маладой жанчыны з укладзенымі на галаве каронай косамі…
“Мама… Ты была і застаешся для мяне галоўным чалавекам у свеце. З тых часоў, калі ваенным ліхалеццем мы дзялілі апошні акраец хлеба, а потым я з’ядаў і сваю, і тваю частку, я засвоіў адну рэч: ніхто, акрамя цябе, не стане ахвяраваць сабой, аддаючы апошняе. Мы мала з табой размаўлялі, бо ты прыходзіла стомленая з працы і, парабіўшы нейкія хатнія справы, магла толькі праверыць урокі, а потым, наліўшы традыцыйную шклянку малака, жадала мне добрай ночы ды ішла на кухню, дзе доўга нешта перашывала, перавязвала на прутках, латала, рамантавала. Бацька не вярнуўся да нас пасля вайны, ён застаўся з іншай жанчынай, якую сустрэў ліхалеццем і, напэўна, быў нечым ёй абавязаны. А да цябе іншы раз прыходзілі мужчыны. Пасля іх наведвання я меў розныя прысмакі, таму любіў гэтых гасцей.
Сёння ці не ў першы раз пасварыўся са сваёй паловай. Ва ўсялякім выпадку, упершыню павысіў на яе голас. І мяркую, што трэба было даўно яе паставіць на месца. Як доўга я маўчаў або нават падыгрываў жонцы, калі яна пачынала выказваць прэтэнзіі ў твой бок. Не, я не пераставаў цябе любіць, але дужа не хацелася нагнятаць напружанасць і псаваць стасункі. Мяне і самога іншы раз раздражнялі твае катэгарычныя выказванні, навязлівае жаданне дапамагчы, і тваё такое ўпартае адстойванне ўласнай думкі. З цягам часу ты, абсмеяная намі, рабілася ўсё больш маўклівая, спакойна ўспрымаючы нашы папрокі ці з’едлівыя жарты.
Не, я не абражаў сваю Вольгу, не кідаў у яе адрас тых слоў, якімі яна ўзнагароджвала цябе. Я проста гыркнуў у яе бок: “Замаўчы!” А затым прыгадаў выказванне старога прафесара медыцыны з мастацкай стужкі “Ляцяць журавы” і працытаваў яго жонцы: “Вінаваціць чалавека за яго нейкія жыццёвыя памылкі можа толькі той, хто здольны на яшчэ горшыя ўчынкі”. Ты ж ведаеш Вольгу. Яна доўга асэнсоўвала сказанае, а калі ўцяміла… Што тут пачалося!
Вось ужо другі тыдзень мы гуляем у маўчанку. Я не чакаю ад яе прабачэння, а яна, мусіць, чакае. То няхай. Цэлы тыдзень я не заходзіў да цябе, бо мне сорамна падняць на цябе вочы, у якіх ты ўсё прачытаеш і будзеш перажываць, уздымаючы ціск у сваім слабым сэрцы. Я прыйду да цябе крыху пазней і са свежым анекдотам, як ты любіш. А гэты ліст ты не прачытаеш. Гэта мая споведзь перад самім сабой, перад маім сумленнем. Прабач, мама…”
Ала КЛЕМЯНОК.
