Пра неабходнасьць ідэалізму

Напісаў для «Новай Эўропы» пра недахоп ідэалізма ў постсавецкіх грамадзтвах, уключна зь беларускім. За дзесяцігодзьдзі савецкай акупацыі зь людзей вытравілі здольнасьць да нематэрыяльнай матывацыі, да дзеяньняў, выкліканых нейкімі ідэйнымі памкненьнямі.

Грамадзкі актывіст на постсавецкай прасторы ўспрымаецца постсавецкім абываталем у лепшым выпадку як дзівак («што, заняцца больш няма чым?» «што, больш за ўсіх трэба?»), а ў горшым выпадку як «недобранадзейны элемэнт».

Найбольшы беларускі ідэаліст з нашых сучасьнікаў — гэта, на мой погляд, Зянон Пазьняк.

*** «

На постсавецкай прасторы людзям складана ўсведаміць, што ЗША распачалі вайну ў Іраку сярод іншага і таму, што важным складнікам іх знешняе палітыкі ёсць распаўсюд дэмакратыі і абарона правоў чалавека.

Сюды ж адносіцца і неразуменне таго, што якія-небудзь каляровыя рэвалюцыі маглі быць падтрыманыя Захадам не толькі з мэтаю пашырэння сваёй сферы ўплыву і прывядзення да ўлады лаяльных палітыкаў, але таксама і з мэтай сапраўды падтрымаць дэмакратычныя свабоды.

Між тым вядомыя прыклад Канады, якая без будзь-якой выгоды для сябе ініцыявала ў сярэдзіне 1990-х гг. забарону проціпяхотных мінаў, і шчырая ініцыятыва сярэдніх краінаў кшталту Даніі ў барацьбе са зменамі клімату.

Абарона правоў чалавека, некарыслівая дапамога развіваным краінам — усё гэта рэальныя рэчы на рэальным парадку дня міжнароднай палітыкі.

На жаль, гэтыя рэчы, здаецца, пакуль займаюць мала месца сярод прыярытэтаў знешняй палітыкі краінаў СНД. Бачыцца, што каштоўнасны, этычны аспект у знешняй палітыцы абмяжоўваецца хіба традыцыйным накіраваннем расійскіх выратавальнікаў у рэгіёны стыхійных бедстваў — рэччу важнай, але недастатковай.

Але датычыць гэта не толькі традыцыйных кірункаў этычнасці, але каштоўнасных арыенціраў у знешняй палітыцы як такіх. Дэклараваныя каштоўнасці «славянскага братэрства» (адкінем пытанне, наколькі славянафільскую/русафільскую рыторыку можна ўвогуле аддзяліць ад геапалітыкі) ці праваслаўнай духоўнасці часта выяўляюцца прыкрыццём для матэрыялістычных інтарэсаў, што дэманструе палітычная актыўнасць РПЦ ці гісторыя так званай Саюзнай дзяржавы Расіі ды Беларусі. Больш за тое, гэта датычыць палітыкі не толькі знешняй, але ў першую чаргу — унутранай.

Росквіт карупцыі і клептакратычнага аўтарытарызму на постсавецкай прасторы (у супрацьлегласць аўтарытарызму ідэйнаму, франкісцкага ці манархічнага кшталту) — гэта, зрэшты, таксама гратэскнае выражэнне агульнага грубага матэрыялізму і антыідэалізму, калі ў пагоне за грашыма кіраўнікі дзяржавы перастаюць зважаць на такія «ідэалістычныя цацкі для наіўных», як правы чалавека ці выкананне Канстытуцыі.»

Цалкам