«Лукашэнка і TUT.BY - аднаго поля ягады!». Историк, журналист и политолог о критериях «белорусскости»
Историк Александр Кравцевич в блоге на сайте «Радыё Свабода» написал мнение с заголовком «Тут.бай — герой. Але ня мой», в котором выводит формулу: «Лукашэнка і Тут. бай — аднаго поля ягады!». Главная претензия историка заключается в том, что материалы на TUT.BY выходят на русском языке. По его мнению, это «тянет страну под Россию».
«Демократия — это национальный язык»
Свой материал Кравцевич начинает с того, что сочувствует сотрудникам портала в связи с «делом Белта». Но отмечает, что сейчас «дело оказалось не таким страшным», поэтому можно и покритиковать.
Главная претензия историка языковая. Мол, печатая статьи на русском языке, портал вместе с властью, а порой и сильнее, «тянет страну под Россию».
«Ідэалёгія Тут. баю мне не падабаецца як беларусу і як гісторыку. Менавіта ягонае дапасаваньне да рэаліяў і тым самым іх падтрымка і ўзмацненьне. Як беларусу, бо яна аб’ектыўна працуе супраць Беларусі, у якой я нарадзіўся, у якой мае продкі жывуць спрадвеку і на якую я працую. Не падабаецца як гісторыку, які разумее, што дзейнасьць Тут. баю цягне нас пад Расею мацней за Лукашэнку, бо цягне ў нябыт культуру майго народу. І ведаю, што ніводная суседняя краіна, у тым ліку больш пасьпяховыя за Беларусь сябры Эўразьвязу, гэтым шляхам не пайшлі. Там усюды дэмакратыя зьвязаная, пераплеценая з нацыянальным будаўніцтвам, якое вядзецца праз нацыянальную мову», — пишет Кравцевич.
Статьи на русском языке, как считает Кравцевич, это явная русификация белорусского общества.
«Рэжым Лукашэнкі вядзе нас у Расею ня толькі праз эканоміку, але праз русіфікацыю, найперш сыстэмы адукацыі, якая прадукуе расейскамоўнае насельніцтва. А на Тут. баі яго абслугоўваюць інфармацыйна і тым самым умацоўваюць мэнтальна, ды забіраюць ад нас мільёны расейскамоўных беларусаў, якія спачуваць беларушчыне і лічаць беларускую мову роднай. І ў тым, што такіх людзей з году на год становіцца менш, несумненна ёсьць „заслуга“ Тут. баю», — считает историк.
«Ставить знак равенства между белорусским языком и национальным сознанием — большая ошибка»
Первым на статью историка на сайте «Радыё Свабода» ответил журналист Юрий Дракохруст. По его мнению, общих критериев для определения белорусскости и что такое белорусское нет. В качестве аргумента Дракохруст приводит ряд белорусских СМИ, которые тоже выходят на русском языке, но являются самыми читаемыми, популярных блогеров и Нобелевскую лауреатку Светлану Алексиевич.
«Яны, прынамсі ў сэнсе мовы, таксама ж „аднаго поля ягады“ з Лукашэнкам, — піша Дракахруст. — А ці не занадта шмат каго і чаго давядзецца спадару Краўцэвічу ў такой сытуацыі „разжалаваць“ зь беларусаў, зь беларускага, зь Беларусі? І ці не нагадвае ён прапаршчыка з анэкдоту, які адзін крочыць у нагу, а ўся рота — не? Мне нагадвае».
Журналист задается вопросом: неужели шаг вправо — шаг влево — это уже Россия? По его мнению, и журналисты, и общественные деятели сделали свой серьезный вклад в становление белорусской государственности.
«Беларускай незалежнай дзяржаве ў найноўшай гісторыі днямі спаўняецца 27 гадоў. Не стагодзьдзі, але ўжо ладны кавалак часу. А тое, што за гэтыя гады яна ня стала Паўночна-Заходнім краем, рэспублікай у складзе РФ — гэта дзякуючы каму і чаму? Дзякуючы спадару Краўцэвічу і яго аднадумцам? І толькі? А ўнёску „небеларускіх“ Алексіевіч, Зісера, Марцава, Шарамета ніякага ў гэтым не было і няма? Яны ўсе цягнулі Беларусь у „рускі сьвет“, у Расею, пакуль спадар Краўцэвіч абараняў незалежнасьць Бацькаўшчыны? Даволі дзіўна бачыць такое стаўленьне менавіта ў гісторыка», — піша Дракахруст.
Белорусский политолог, руководитель аналитических проектов информационной компании БелаПАН Александр Класковский считает, что выходить на русском языке — выбор каждого СМИ.
«Досвед Tut.by паказвае, што ў такім разе (при использовании русского языка в статья, — Прим.) чытачоў звычайна на парадак болей. Дык вам шашачкі ці ехаць? Паводле заснавальніка Tut.by Юрыя Зісера, беларускамоўным інтэрфэйсам карыстаецца толькі блізу 1,5% наведнікаў партала. Моўная палітыка СМІ (і не толькі СМІ) у русіфікаваным грамадстве — рэч складаная, далікатная. Вунь і „Белсат“ да відэа на YouTube дае загаловак і па-беларуску, і па-руску, каб болей было праглядаў. І сайт гэтага тэлеканала мае рускамоўную версію. І „Наша ніва“ раскруціла такую ж версію, каб пашырыць аўдыторыю. Дык яны здраднікі ці малайцы, што прывабліваюць і рускамоўную публіку, спакваля прыахвочваюць яе да кантэнту, які па сутнасці, у плане ідэйным, уяўляе сабой процівагу змесціву расійскіх СМІ?» — задается вопросом Класковский.
Класковский также считает, что ставить знак равенства между белорусским языком и национальной культурой и сознанием — большая ошибка. И также приводит пример Светланы Алексиевич, которую тоже критиковали за русский язык, но «которая сделала для Беларуси в миллион раз больше за легион диванных патриотов».
«Так, кепскі стан беларускай мовы — гэта наша бяда, наша драма. Але на праблему варта глядзець рэалістычна. Максімалізм тут не дапамагае, а толькі раздражняе. Нават калі ўявіць сабе перамогу дэмакратычных, праеўрапейскіх сіл у нашай краіне (што само па сабе сёння на мяжы фантастыкі), то не факт, што і праз некалькі пакаленняў беларуская мова стане дамінантнай у побыце, у ложках, калі хочаце. Але гэта не азначае, што не адбудзецца Беларусь, што прападзе нацыя», — пишет Класковский.
Политолог также обращает внимание на слова Кравцевича о том, что «дело Белта» «оказалось не таким страшным».
«Напраўду „справа БелТА“ — страшная, пачварная, дзікая для еўрапейскай краіны ХХІ стагоддзя. Бо высмактаная з пальца, сфабрыкаваная, як у 37-м, паводле прынцыпу „быў бы чалавек, а артыкул знойдзецца“. Журналістаў - збольшага жанчын — прынізілі ператрусамі, пасадкамі ў каталажку, допытамі. Выбілі з працоўнай каляіны, папалілі нервы, абадралі як ліпку штрафамі ды „пагашэннем урону“. Галоўны рэдактар Tut.by Марына Золатава застаецца пад крымінальным пераследам, і я нікому не зычу апынуцца ў яе „не такой страшнай“ сітуацыі. Акрамя таго, пад ударам Tut.by як праект. „Справа БелТА“ — гэта, па сутнасці, спецаперацыя супраць уплывовых інтэрнэт-рэсурсаў, якія не падабаюцца ўладам. Сваіх бы так не мачылі. Так што — не аднаго поля ягады», — считает Александр Класковский.