«Нiкуды працаваць не пайду. Нават калі гэта будзе фінал маёй кар'еры». Как звезды Купаловского ушли из театра

«У Аляксандраўскім скверы павінна была з’явіцца алея купалаўскіх зорак, нібы ў Галівудзе. А яшчэ марка з выявай тэатра, манета, фільм, выстава. З 14 да 16 верасня — урачыстасці», — рассказывает пресс-секретарь Купаловского Николай Заяц о планах на юбилей. Возможно, это когда-нибудь случится, но точно не этой осенью. Большая часть купаловцев написала заявления об уходе. TUT.BY стал свидетелем их ухода из родного здания.

«Сядзяць людзі, якія літаральна сверляць цябе позіркам. Ці то твар запамінаюць, ці то што»

Актриса Кристина Дробыш стоит у служебного входа в Купаловский театр. С ней большая сумка на колесиках, с которой обычно направляются в командировки или туристические поездки. В руках — трудовая книжка. Семь лет ее работы в театре завершились.

В здание Купаловского она, как и ее коллеги, попала не без приключений. По-другому теперь никак. Двери служебного входа закрыты. Периодически в них стучится кто-то из актеров или сотрудников. В проеме появляется женщина в милицейской форме и сообщает, что в здание пускают только по одному.

— Хто тут апошні? — не теряется один из присутствующих.

Такое впечатление, что актеры стоят не перед зданием главного театра страны, который прославили своими работами, а перед кабинетом врача.

По словам актера и режиссера Романа Подоляко, вчера он смог попасть в театр только в присутствии милиционера.

— Нас пускаюць па адным, нібыта мы тэрарысты нейкія.

Страж правопорядка шел по коридорам рядом с ним и пристально смотрел, что именно Роман собирал в гримерке.

А вот сегодня в Купаловский пришла либерализация. Как говорит Кристина Дробыш, ей разрешили собрать вещи самой.

— Напэўна, нас так шмат, што міліцыянеры не спраўляюцца.

Но «послабления» — только внешние.

— Я зайшла ў будынак. Сядзяць людзі, якія літаральна сверляць цябе позіркам. Ці то твар запамінаюць, ці то што. Ці ахова гэта? Не, тыя адпачываюць на канапе. А нейкія людзі без формы проста сядзяць, назіраюць за намі, глядзяць у камеры. Калі я заходзіла з валізай, спыталіся, што ўнутры. Адкрыла, паказала.

Некаторым міліцыянты нават дапамагалі несці рэчы. Мяркую, што не па асабістаму жаданню: іх папрасілі актрысы, і яны не змаглі адмовіцца. Асабіста я вынесла неверагодную колькасць рэчаў. Нічога дзіўнага, бо за сем гадоў тут пасялілася. Але прынцыпова вырашыла, што буду несці сама. Мне не трэба дапамогі.

Паколькі мяне не вадзілі сёння, я спакойна пахадзіла па будынку і развіталася з тэатрам.

«Няважна, што я іграю — нешта трагічнае ці нешта вясёлае. Калі я выйду, то пагаджуся з цяперашнім рэжымам»

Почему все-таки купаловцы ушли? Пожалуй, это вслух или про себя спрашивает каждый из поклонников и зрителей Купаловского. С этим вопросом я подходил к актерам, которые стояли группками у служебного входа.

На часах уже 11 утра, начинает работу кафе «Уршуля», которое находится в здании театра. Разумеется, посетителей нет. Актеры садятся за столики, но ничего не заказывают. Обсуждают последние новости и по очереди исчезают: отправляются в жерло театра, чтобы вернуться уже юридически свободными людьми.

— Чаму я сышла? Па закліку сэрца, — говорит актриса Светлана Аникей. — Першасным было тое, што людзей забіваюць, і тое, што ўсіх нас гэта кранула. Тое, што мы цалкам разам з гэтым нязгодныя.

— Калі быў запісаны першы зварот ад Купалаўскага тэатра і здарылася ўся гэта ганьба з нашым народам, мы сустрэліся з Мікалаем Мікалаевічам [Пінігіным] і Паўлам Паўлавічам [Латушкам] і сказалі, што трэба нешта рабіць, — объясняет актриса Зоя Белохвостик. — Трэба, каб быў чутны наш голас, голас купалаўцаў, таму што мы голас народа. Мы не ведалі, што рабіць. Можа, зладзіць забастоўку, можа, напісаць зварот. Пінігін і Латушка сказалі нам: «Мы вас, безумоўна, падтрымліваем, але нас звольняць у першую чаргу». Тады мы сказалі, што звольнімся разам з імі. Калі Паўла Паўлавіча звольнілі, мы выканалі сваё слова.

По словам Зои Белохвостик, есть и другие причины ее ухода из Купаловского.

— Я не магу выходзіць на сцэну. Гэта азначала б, што я пагаджаюся, што я нічога не разумею. Што жыву ў цудоўнай краіне, нібыта пясняр на панскіх дварах. Няважна, што я іграю — нешта трагічнае ці нешта вясёлае. Калі я выйду, то пагаджуся з цяперашнім рэжымам.

— Гэта пір падчас чумы, — согласен с коллегой актер Павел Астроух. — Нашыя гледачы — сумленныя людзі, яны не пойдуць у тэатр. Як можна зараз ісці туды і глядзець «Паўлінку», «Местачковае кабарэ» ці нешта іншае? Мне здаецца, гэта немагчыма з унутранай, чалавечай пазіцыі.

Актер Иван Трус пришел в Купаловский год назад из Могилевского драмтеатра.

— Я и моя жена, которая работает в литературной части, приходили в театр к режиссеру Николаю Пинигину. Без моего режиссера в театре мне делать нечего. Добавлю, что все мы — люди с «внутренностями», с сердцем, видящие, понимающие. Работать при таком отношении, при рисующихся перспективах нет ни возможности, ни желания. Мы проявляем свою солидарность с остальной труппой.

— Найпрыгажэй учора сказала [рэжысёр і спявачка] Света Бень, — рассуждает актер Олег Гарбуз. — Маўляў, гэта неяк жудасна і прыгожа. Гэта як акт рытуальнага самаспалення тыбецкіх манахаў. Чаму я сышоў? Гэта нашая пазіцыя. Мы не можам працаваць у такіх культурных умовах, у такой маральнай атмасферы. Не можам граць бягучы рэпертуар, тое, што гралі заўжды. Калі нешта рабіць, дык брыгады часоў вайны, якія выязджалі на фронт.

«Калі спатрэбіцца, буду кіроўцам таксі. Ад мяне карона не адваліцца»

В труппе Купаловского — 57 человек. 36 человек из них ушли из театра. Еще несколько планируют подать свои заявления в ближайшее время. Остальные решили остаться. Я спрашивал об этой ситуации практически у всех собеседников. Слушал ответы и становилось понятно, почему купаловцы имеют репутацию самого дружного минского актерского коллектива. Никто не позволил себе резких высказываний или нетактичных слов.

— Ёсць тыя, хто ў дэкрэце, у каго адпачынкі. Усіх адразу не могуць звольніць, — говорит Кристина Дробыш. — Да таго, кожны мае права на сваё меркаванне. Гэта не значыць, што гэтыя людзі нас не падтрымліваюць. Хтосьці лічыць патрэбным застацца, каб змагацца знутры.

— Для старэйшага пакалення гэта вельмі цяжкае рашэнне, — добавляет Роман Подоляко. — Магчыма, тыя, хто працаваў у тэатры ўсё жыццё, не да канца разумеюць, якая ў тэатры сітуацыя і наколькі гэта ўсё сур’ёзна. Паверце, гэта нялёгкае рашэнне, якое прымалася людзьмі з улікам эканамічнай сітуацыі і неабходнасці зарабляць грошы.

Многие купаловцы живут в арендных квартирах в доме «Магистр». После ухода из театра они будут вынуждены освободить это жилье.

— Па сутнасці, я цяпер не толькі беспрацоўная актрыса, але і бяздомная, — грустно улыбается Кристина Дробыш. —  Буду шукаць жытло, як і ўсе людзі, якія трапілі ў такія абставіны. У далейшым буду шукаць працу. Калі спатрэбіцца, буду кіроўцам таксі, ад мяне карона не адваліцца. Разумею, што трэба жыць і выжываць.

Сложная ситуация и у Павла Остроуха.

— У мяне сям’я, двое дзяцей-немаўлят. Пакуль ніякіх прапаноў па працы. Хаты таксама хутка не будзе. Што рабіць далей, не ведаю.

По словам Павла, случившиеся события — очень тяжелый вопрос для его жены.

— Мы губляем кватэру і працу. Як глава сям'і я павінен рабіць крокі, каб мы не засталіся на вуліцы. Галоўнае, што жонка прымае маё рашэнне і ідзе побач са мной па гэтым шляху.

Возможно, Павлу, Кристине и другим купаловцам помогу коллеги.

— Праблема з «Магістрам» мяне не тычыцца. Але я не стаю збоку, шукаю варыянты для іншых людзей, як можна іх пасяліць, якую дапамогу ім аказаць, — говорит Роман Подоляко.

«Наогул больш нікуды працаваць не пайду. Нават калі гэта будзе фінал маёй акцёрскай кар’еры»

Практически для всех актеров увольнение из Купаловского — уход в никуда. Сами купаловцы говорят о будущем осторожно и неопределенно. По словам Зои Белохвостик, понимание того, что случилось с ними и театром, возможно, еще накроет их спустя некоторое время.

— Самыя нашыя вялікія заробкі прыносіла кіно, а цяпер яго не здымаюць, — говорит Олег Гарбуз. — Застаюцца дробязі: дзесьці рэкламу запісаць, нешта яшчэ. Будзе цяжэй, але неяк пражывем. Ды і людзі абяцаюць дапамагчы. Я пакуль не патрабую дапамогі, але можа так стацца, што яна спатрэбіцца. Нам трэба настроіцца на доўгую зіму наперадзе. Спадзяюся, што вярнуся ў Купалаўскі, але не ўпэўнены, што гэта адбудзецца нават у гэтым годзе. У нас ва ўсіх былі такія ружовыя акуляры: калі пабачаць, што нас большасць, саступяць. Атрымалася іначай. Таму хутка гэта не скончыцца.

— Нас усе падтрымліваюць: з Літвы, з Польшчы. Мы хочам застацца калектывам, Купалаўскім тэатрам, — говорит Зоя Белохвостик.

— Мікалай Пінігін нядаўна казаў у інтэрв'ю «Нашай Ніве», што скептычна ставіцца да прыватных тэатраў.

— Я думаю, што любыя прапановы можна разглядаць. І ўгаварыць Мікалая Мікалаевіча таксама можна. Мы не будзем нікуды спяшацца і будзем разглядаць прапановы.

Асабіста я не планую працаваць у іншых тэатрах. Наогул больш нікуды працаваць не пайду. Нават калі гэта будзе фінал маёй акцёрскай кар’еры. Калі захочацца, зраблю монаспектакль і дзесьці яго пакажу (смяецца). — Як казалі разумныя людзі, Купалаўскі — гэта не будынак, а людзі, асобы, гэта мы, — говорит Павел Астроух. — І ў мяне ёсць надзея, што ўсё скончыцца і мы пераможам.

Кто напишет второй том истории Купаловского?

Последний год заведующая литературной частью театра Ольга Бобкова работала над книгой «Гісторыя Купалаўскага тэатра. Эпоха. Горад. Людзі» и как составитель, и как одна из пяти авторов (она писала об истории театра до конца 1930-х годов). Шикарное издание на белорусском и английском языках создавалось к 100-летнему юбилею театра и вышло в издательстве «Беларусь».

— Такое выданне — ідэя мастацкага кіраўніка тэатра Мікалая Пінігіна. Павел Латушка шукаў партнёрскія грошы на яе выданне. Асобны дзякуй цудоўным спецыялістам з выдавецтва. Уся кніга гаворыць, што нацыянальны тэатр ва ўсе часы быў месцам стварэння нацыі. У сваіх спектаклях — удалых і не вельмі — мы заўсёды прасоўвалі гэтую ідэю.

Можно сказать, что создатели этой книги запрыгнули в последний вагон поезда. Она должна была выйти сейчас, в конце августа — начале сентября, когда Купаловский планировал праздновать свой юбилей. Но по ряду причин книгу выпустили в ускоренном порядке. Ее открывает предисловие Павла Латушко, поэтому далеко не факт, что ее выпустили бы в эти горячие дни.

Купить «Гісторыю Купалаўскага тэатра» можно в книжных магазинах и непосредственно в издательстве «Беларусь».

— Мы атрымалі ганарар кнігамі — кожны з аўтараў па чатыры-пяць асобнікаў. Астатнія кнігі засталіся ў Купалаўскім на нашым складзе. Мне баліць за іх лёс. Што з імі будзе? На першай старонцы там Латушка, які цяпер, як я разумею, персона нон-грата для ўлады.

Но часть тиража, по словам Ольги Бобковой, осталась в Купаловском.

— Забраць яго я так і не змагла. Прыхапіла толькі адзін асобнік, які ляжаў у мяне на стале. Мне яшчэ трэба дачакацца, каб вынесці асабістыя рэчы.

Впрочем, как шутит Ольга Бобкова, книга не завершена.

— Натуральна, 100 гадоў гісторыі не змясціць у 255 старонак. Таму атрымаліся хутчэй уводзіны ў гісторыю Купалаўскага. Але цяпер разумею, што ў ёй не хапае літаральна двух старонак пра сённяшнія падзеі.

В 12 часов у стен театра начинается очередной «Спеўны сход». У здания главного национального театра страны снова звучит белорусское слово. А значит, история Купаловского еще не дописана. Ее второй том купаловцы уже начали писать сегодня и, хочется надеяться, допишут сами.