Малой радзімы песняры. Вядомая паэтка са Смаргоні прадставіла сваю творчасць на фестывалі ў Эдынбургу

Місія выканальная

Тым не менш падзея адбылася. Напярэдадні амбасадар Вялікабрытаніі ў Беларусі Фіона Гіб у сваім відэазвароце адзначыла: “Мне прыемна расказаць, што ў гэтым годзе ўпершыню на фестываль у Эдынбург прыедзе ўдзельніца з Беларусі. Вядомая паэтка і эсэістка Таня Скарынкіна, чыя кніга “Шмат Чэслава Мілаша, крыху Элвіса Прэслі” была перакладзена на англійскую мову, і яе прэзентацыя адбудзецца падчас фестывалю.

Гэта зборнік эсэ пра жыццё ў беларускім мястэчку каля літоўскай мяжы пранізаны думкамі пра сусветную літаратуру. Як шатландка, якая моцна ганарыцца фестывалем у Эдынбургу, як амбасадар у вашай цудоўнай краіне, цешуся, што Беларусь будзе такім чынам прадстаўлена на мерапрыемстве.

Я жадаю Тані добра правесці час на фестывалі і спадзяюся, што прэзентацыя яе кнігі распаліць і надалей апетыт да перакладу твораў беларускіх пісьменнікаў як сучасных, так і класікаў”.

Вось такую няпростую місію ўсклала на нашу зямлячку амбасадар…

Кампазітар, пісьменнік, пазаштатны аглядальнік газеты “СБ. Беларусь Сегодня” Юлія Андрэева не стрымала эмоцый і ў “Фэйсбуку” пракаментавала навіну: “За апошнія дні было шмат падстаў пераканацца, што так званая “правінцыя” шмат у чым абганяе сталіцу. Вось вам яшчэ адзін прыгожы і яркі прыклад, які мне асабліва па сэрцы хаця б таму, што Смаргонь – горад для мяне неабыякавы”.

Ад паэзіі да прозы

Той, хто цікавіцца літаратурай, даволі даўно ведаюць Таццяну як паэтку. Вершы яна пачала пісаць яшчэ ў дзяцінстве. У яе літаратурнай скарбонцы – тры выдадзеныя зборнікі паэзіі. Друкавалася ў інтэрнэце і ў папяровых часопісах Беларусі, Расіі, Германіі, Украіны, Чэхіі, Польшчы, ЗША. Асобна перакладаліся на беларускую, украінскую, грузінскую, італьянскую мовы, іўрыт.

“Быть может, … Фебовы, презрев угрозы, Унижусь до смиренной прозы”, - дапусціў такую думку Пушкін і неўзабаве стварыў свае цудоўныя эпічныя творы. Нешта падобнае адбылося і з нашай творчай зямлячкай.

Аказалася, ад паэзіі да прозы – рукой падаць. Пачалося ўсё з напісання аповеду пра Смаргонь магічную – гэта быў своеасаблівы заказ аднаго сталічнага выдання.  Пазней калегі па пяру Альгерд Бахарэвіч і Юля Цімафеева падтрымалі Таццяну: параілі і далей запісваць гісторыі мясцовых людзей і ствараць на іх аснове свае непаўторныя творы.

Доўгі час аўтарка сама не магла вызначыць жанр, у якім піша. Называла свае празаічныя творы дакументальна-мастацкай прозай. Вядомы беларускі філосаф і пісьменнік, уладальнік прэміі “Залатая літара”, Валянцін Акудовіч распазнаў у іх “эсэ”. Гэты жанр, на думку мэтра, быў падзабыты, але апошнім часам стаў набіраць папулярнасць у беларускіх пісьменнікаў, і Таццяна Скарынкіна – адна з тых, хто паспяхова працуе ў гэтым кірунку.

Трыумф пачынаючага празаіка

Аднойчы выдавец Ігар Логвінаў прапанаваў пісьменніцы сабраць эсэ пад адну вокладку. Кніга пабачыла свет у 2015 годзе. Неўзабаве яе намінавалі на літаратурную прэмію Ежы Гедройца: раз у год на Беларусі для ўдзелу ў конкурсе адбіраюцца лепшыя новавыдадзеныя кнігі прозы на беларускай мове, спачатку вызначаецца доўгі спіс кніг (прыкладна 12 - 14), пасля кароткі (толькі 6). Кніга пісьменніцы са Смаргоні апынулася спачатку ў доўгім, а пасля ў кароткім спісе. Для пачынаючага празаіка – гэта трыумф.

- Безумоўна, я была ўсцешана тым, што мая кніга трапіла ў доўгі спіс, - прызнаецца Таццяна. - Пра кароткі я і не марыла. Па праўдзе кажучы, не надавала я сваім эсэ ні значэння, ні вагі…

Свой погляд на творы Тані Скарынкінай выказаў і былы рэдактар газеты “Светлы шлях” Іван Лазута: “Сцішнай радасцю і рамантычна-светлым смуткам уражлівай душы аўтара прасякнуты гэтыя абразкі-эсэ, што надае ім паэтычную мілагучнасць і філасофскі роздум пра час і жыццё, пра чалавека і вечныя каштоўнасці.

Мастацка-вобразнае ўяўленне таго, што не было, арганічна спалучаецца тут з будзённымі фрагментамі рэальнага жыцця і падаецца чытачу жывой, прыгожай народнай мовай”.

З-за таго, што кніга трапіла ў кароткі спіс прэміі Ежы Гедройца, яе пачалі прэзентаваць на кніжных кірмашах. У 2016 годзе з ёй     Таццяна ездзіла на кірмаш у Варшаву. У Франкфурце кніга пабывала самастойна, без аўтара. Спецыяльна для франкфурцкага кірмашу яе асобныя часткі былі перакладзеныя на англійскую мову. Пазнаёміўшыся з імі, пісьменніца і выдавец з Шатландыі Джын Фіндлі прапанавала перакласці кнігу цалкам і выдаць яе ў сябе на радзіме. Ганарар для перакладчыка знайшоўся незвычайным чынам: кніга выйграла перакладчыцкі конкурс у Лондане. Прэміі хапіла, каб заплаціць Джыму Дзінглі за якасны пераклад. У жніўні зборнік эсэ на англійскай мове апынуўся на кніжным фестывалі ў Эдынбургу.

Дарэчы, напярэдадні імпрэзы, вядомы пісьменнік і крытык Алан Тэйлар, які рэдка піша хвалебныя водгукі, выказаў шмат добрых слоў у адрас беларускай аўтаркі.

На прэзентацыю ў Эдынбургу

сабралася шмат людзей. Сярод іх былі і нашы зямлячкі – жанчыны родам з Вілейкі і Барысава, якія даўно жывуць і працуюць у Шатландыі. “Чэслаў Мілаш” на вокладцы прыцягнуў увагу палякаў. Мясцовыя жыхары таксама актыўна цікавіліся асобай аўтара і кнігай. Аўтограф-сесія і фотасесія прымусілі пісьменніцу адчуць сябе ў Шатландыі літаратурнай “зоркай”.

Нязорная “зорка”

Я задала аўтарцы некалькі пытанняў, якія тычыліся літаратуры.

- Вершы і проза ствараюцца па-рознаму?

- Безумоўна. Вершы пішуцца незалежна ад майго жадання. Яны мяне кантралююць і ствараюцца, калі ім гэтага захочацца. У любы час сутак, нават у сне. А прозу я кантралюю сама і пішу, калі мне гэтага хочацца… Паэзія – самае важнае ў маім жыцці, таму ў нейкай ступені мне нават прыкра, што большую вядомасць мне прынеслі ўсё ж празаічныя творы.

- Ці прымушае літаратурны поспех ставіцца да далейшай працы больш дасканала і сур’ёзна?

- Я пішу заўсёды з апошніх сіл. Што б ні стварала – вершы, эсэ... Вельмі цаню слова пісьменніцкае.

- Нядаўна прачытала інтэрв’ю з расійскім спеваком Леанідам Агуціным, які зазначыў: “Кажуць, што карысна з нябёс на зямлю сябе апускаць. Але і наадварот – таксама. Часам”. Што ты думаеш на гэты конт?

- Калі ты сам сябе падымаеш, то нічога добрага з гэтага не атрымліваецца. А калі нейкая сіла падобнае робіць, то ты гэтага і не адчуваеш.

- Сціплая ты натура, Таня Скарынкіна, - так і хацелася вымавіць у адказ, але пытанне маё было іншым. - Значыць галавакружэння ад поспеху ты не адчуваеш?

- Калі б кніга выйшла, напрыклад, сёння, а заўтра я б прачнулася знакамітай, можа, тады галава б і закруцілася. А так… Усе падзеі, звязаныя з ёй, адбываліся павольна, паступова. І не выклікалі асаблівых эмоцый. Наогул, я заўважыла, што ўсе дзіўныя рэчы не так моцна здзіўляюць, калі адбываюцца менавіта з табой. Асабіста маё адчуванне ад таго, што адбываецца, нагадвае смерч: я сяджу ў эпіцэнтры падзеі, там ціха, а вакол – усё круціцца. Унутры наадварот - спакойна і паветра празрыстае…

- І кароны на галаве няма?

- Ніякай кароны. І крылы залатыя за плячыма не растуць.

Галіна АНТОНОВА.

Фота з архіва Таццяны СКАРЫНКІНАЙ.