15 лютага — Грамніцы
15.02.2011 15:40
—
Новости Культуры
15 лютага — Грамніцы
Грамніцы — старажытнае свята нашых продкаў у гонар агню, які, як дзіця Сонца, меў шмат абліччаў. Тая самая калядная зорка і грамнічная свечка, масленічнае або купальскае вогнішча — гэта святло надзеі, спадзяванняў, перасцярогі, знак светласці самой душы і яе памкненняў; нарэшце, гэта радасць самога жыцця.
Сучасная дата святкавання Грамніц напрыканцы зімы — з'ява вельмі позняя і цалкам суадносіцца з хрысціянскай традыцыяй, якая, у сваю чаргу, абапіраецца на традыцыю старажытных іўдзеяў — прыносіць немаўля ў храм на саракавы дзень пасля нараджэння. Тое ж самае тычылася і маці-парадзіхі: толькі праз сорак дзён яна атрымлівала права прайсці абрад ачышчэння і далучэння да царквы. Ад Раства Хрыстова да Стрэчання якраз 40 дзён.
У Евангеллі сказана, што на саракавы дзень пасля нараджэння Ісуса Хрыста яго бацькі — Іосіф і Марыя — прынеслі свайго сына ў іерусалімскі храм. У храме іх сустрэлі праведны Сімяон і прарочыца Ганна. Старцу Сімяону, якога называлі Богапрымальнікам, было прадказана, што ён памрэ, як толькі ўбачыць Месію.
У разуменні хрысціянскіх багасловаў Стрэчанне адзначаецца як свята сустрэчы старазапаветнай і новазапаветнай традыцый і веравызнанняў. На зямлю прыйшоў Агнец Божы для выратавання чалавецтва ад першароднага грахоўнага падзення. Стрэчанне — гэта сімвалічная перадача духоўнай эстафеты ад апошніх прадстаўнікоў дахрысціянскага свету (Сімяона і Ганны) Творцу новага свету, у асобе якога ўжо суіснавалі два пачаткі — Боскі і Чалавечы.
У народным асяроддзі гэта знакамітая і лёсавызначальная падзея была асэнсавана па-свойму, атрымала дадатковае адценне і стала ўспрымацца як прыродна-касмічнае "стрэчанне" — сустрэча зімы з вясною.
Грамнічную свечку нельга пазычаць
"Грамніца" — гэта абрадавы прадмет, які выконваў ролю абярэга, амулета і нават талісмана.
Пасля вяртання дадому гаспадар неадкладна даставаў свечку, жонка запальвала яе, і адбываўся незвычайны, але абавязковы абрад агністага крыжавання. Спачатку бацька абпальваў крыжападобна валасы на сваёй галаве, потым — на галаве жонкі і ўсіх астатніх членаў сям'і па ўзросце. Па чарзе, пачынаючы ад старэйшых, да яго падыходзілі ўсе члены сям'і і судакраналіся з полымем, тым самым быццам бы далучаючыся да жыццядайнага нябеснага агню, які знішчае ў чалавеку ўсю брыдоту.
Пасля "вогненнага асвячэння" дамачадцаў бацька ў суправаджэнні дзяцей абыходзіў усе куты хаты, зноў крыжападобна выпальваючы нячыстую сілу. Знакам такога "выпальвання" заставаліся чорныя крыжы на бэльках або дзвярах.
Затым ён выходзіў у двор і выконваў той жа самы абрад ва ўсіх гаспадарчых пабудовах, за выключэннем лазні.
Акрамя гэтага, у некаторых рэгіёнах выконвалі наступнае рытуальнае дзеянне: у хлеў неслі грамнічную свечку і разломвалі або разразалі яе на столькі частак, колькі жывёл там было. Такое дзеянне надзейна захоўвала хатнюю жывёлу ад сурокаў.
Дбайныя гаспадыні не абміналі такое вялікае свята для выканання асобных рытуальна-магічных дзеянняў, скіраваных на паляпшэнне дабрабыту і перасцярогу дамачадцаў:
Курам давалі больш аўса, каб яны лепш несліся, а яйкі былі больш смачнымі.
Вярнуўшыся дадому пасля вячэрняга набажэнства, гаспадар трос садовыя дрэвы, каб яны далі багаты ўраджай пладоў.
Традыцыя забараняла ў гэты дзень адпраўляцца ў далёкую дарогу. Напрошваецца прамая аналогія з Калядамі, калі ў першы вечар пажадана было ўсім сядзець за сямейным сталом. Праз кароткі прамежак часу пачнецца Вялікі пост, таму лічылася абавязковым у гэты дзень сем раз паесці.
Старыя людзі раілі: "Грамнічную свечку нельга пазычаць, як і агонь, нават у блізкія дамы, сваякам, родным асобам, што жывуць у іншай сям'і".
У дзень Грамніц у храмах асвячалі не толькі свечкі, але і ваду. Грамнічная вада лічылася раўназначнай той, якую бралі на Вадохрышча. Ваду даволі часта выкарыстоўвалі адначасова са свечкай.
Сучасная дата святкавання Грамніц напрыканцы зімы — з'ява вельмі позняя і цалкам суадносіцца з хрысціянскай традыцыяй, якая, у сваю чаргу, абапіраецца на традыцыю старажытных іўдзеяў — прыносіць немаўля ў храм на саракавы дзень пасля нараджэння. Тое ж самае тычылася і маці-парадзіхі: толькі праз сорак дзён яна атрымлівала права прайсці абрад ачышчэння і далучэння да царквы. Ад Раства Хрыстова да Стрэчання якраз 40 дзён.
У Евангеллі сказана, што на саракавы дзень пасля нараджэння Ісуса Хрыста яго бацькі — Іосіф і Марыя — прынеслі свайго сына ў іерусалімскі храм. У храме іх сустрэлі праведны Сімяон і прарочыца Ганна. Старцу Сімяону, якога называлі Богапрымальнікам, было прадказана, што ён памрэ, як толькі ўбачыць Месію.
У разуменні хрысціянскіх багасловаў Стрэчанне адзначаецца як свята сустрэчы старазапаветнай і новазапаветнай традыцый і веравызнанняў. На зямлю прыйшоў Агнец Божы для выратавання чалавецтва ад першароднага грахоўнага падзення. Стрэчанне — гэта сімвалічная перадача духоўнай эстафеты ад апошніх прадстаўнікоў дахрысціянскага свету (Сімяона і Ганны) Творцу новага свету, у асобе якога ўжо суіснавалі два пачаткі — Боскі і Чалавечы.
У народным асяроддзі гэта знакамітая і лёсавызначальная падзея была асэнсавана па-свойму, атрымала дадатковае адценне і стала ўспрымацца як прыродна-касмічнае "стрэчанне" — сустрэча зімы з вясною.
Грамнічную свечку нельга пазычаць
"Грамніца" — гэта абрадавы прадмет, які выконваў ролю абярэга, амулета і нават талісмана.
Пасля вяртання дадому гаспадар неадкладна даставаў свечку, жонка запальвала яе, і адбываўся незвычайны, але абавязковы абрад агністага крыжавання. Спачатку бацька абпальваў крыжападобна валасы на сваёй галаве, потым — на галаве жонкі і ўсіх астатніх членаў сям'і па ўзросце. Па чарзе, пачынаючы ад старэйшых, да яго падыходзілі ўсе члены сям'і і судакраналіся з полымем, тым самым быццам бы далучаючыся да жыццядайнага нябеснага агню, які знішчае ў чалавеку ўсю брыдоту.
Пасля "вогненнага асвячэння" дамачадцаў бацька ў суправаджэнні дзяцей абыходзіў усе куты хаты, зноў крыжападобна выпальваючы нячыстую сілу. Знакам такога "выпальвання" заставаліся чорныя крыжы на бэльках або дзвярах.
Затым ён выходзіў у двор і выконваў той жа самы абрад ва ўсіх гаспадарчых пабудовах, за выключэннем лазні.
Акрамя гэтага, у некаторых рэгіёнах выконвалі наступнае рытуальнае дзеянне: у хлеў неслі грамнічную свечку і разломвалі або разразалі яе на столькі частак, колькі жывёл там было. Такое дзеянне надзейна захоўвала хатнюю жывёлу ад сурокаў.
Дбайныя гаспадыні не абміналі такое вялікае свята для выканання асобных рытуальна-магічных дзеянняў, скіраваных на паляпшэнне дабрабыту і перасцярогу дамачадцаў:
Курам давалі больш аўса, каб яны лепш несліся, а яйкі былі больш смачнымі.
Вярнуўшыся дадому пасля вячэрняга набажэнства, гаспадар трос садовыя дрэвы, каб яны далі багаты ўраджай пладоў.
Традыцыя забараняла ў гэты дзень адпраўляцца ў далёкую дарогу. Напрошваецца прамая аналогія з Калядамі, калі ў першы вечар пажадана было ўсім сядзець за сямейным сталом. Праз кароткі прамежак часу пачнецца Вялікі пост, таму лічылася абавязковым у гэты дзень сем раз паесці.
Старыя людзі раілі: "Грамнічную свечку нельга пазычаць, як і агонь, нават у блізкія дамы, сваякам, родным асобам, што жывуць у іншай сям'і".
У дзень Грамніц у храмах асвячалі не толькі свечкі, але і ваду. Грамнічная вада лічылася раўназначнай той, якую бралі на Вадохрышча. Ваду даволі часта выкарыстоўвалі адначасова са свечкай.