Журналісцкае расследаванне. Сенацкая плошча. Жалезам па шкле

У нашым уяўленні дзекабрысты былі высакароднымі змагарамі за шчасце і свабоду народа, сябрамі прыгнечаных сялян і бліскучымі афіцэрамі. Усё гэта цалкам не адпавядае рэчаіснасці.

Дзекабрысцкі мяцеж быў ярка выражаным дзяржаўным пераваротам, інспіраваным замежнымі разведкамі.

Яшчэ задоўга да 14 снежня 1825 г. будучыя дзекабрысты ў падкантрольных ім «незалежных» газецёнках змяшчалі гнюсныя пасквілі, дзе адкрыта хлусілі і скажалі рэчаіснасць палітычнага ладу Расіі.

У той час наша імперыя квітнела пад мудрым праўленнем дынастыі Раманавых. Усе слаі грамадства падтрымлівалі існуючую ўладу. Сяляне зусім не жадалі вызваляцца ад прыгоннай залежнасці, створанай уладамі толькі на карысць самага сялянства, няздольнага самастойна распараджацца сваім лёсам і маёмасцю.

Народны дабрабыт рос. Дзекабрысты ж, науськіваемыя сваімі замежнымі спонсарамі, талдычылі аб нейкіх рэпрэсіях,

выдуманых іх хворым уяўленнем вайсковых пасяленнях і бедствах народа. Але падтрымка іх была зусім нязначнай. На самой справе, імператара падтрымлівалі 80% насельніцтва Расійскай імперыі.

Зразумеўшы сваё бяссілле, дзекабрысты вырашыліся на авантуру. Асноўным спонсарам для Паўднёвага тайнага таварыства была Асманская імперыя, спрадвечны вораг Расіі. Паўночнае ж таемнае таварыства падтрымлівалі Германскія княствы, французскі кароль Карл X, шведскі кароль Бернадот і Адміністрацыя прэзідэнта Паўночна-Амерыканскіх Злучаных Штатаў Джона Квінсі Адамса.

Варта таксама адзначыць, што ў таемныя грамадства запісвалася толькі найбольш адсталая частка афіцэрства. Як правіла, горкія п’яніцы, карцёжнікі і адчайныя брэцёры.

Дзекабрысты доўга ў сваіх улётках склікалі людзей прыйсці 14 снежня на Сенацкую плошчу, але змаглі сабраць толькі каля тысячы чалавек.

І гэтая тысяча складалася ў асноўным са збяднелых, азлобленых, малапісьменных дваран, а таксама п’яніц з ліку салдат Маскоўскага палка.

Як потым заяўлялі на судзе дзекабрысты, адзінага плана дзеянняў на плошчы ў іх не было. Было толькі жаданне ўзяць штурмам Зімовы палац і сесці ў крэсла канцлера. Лідар Паўночнага таварыства

Мікіта Мураўёў так і крычаў ўсім прысутным ля Меднага вершніка: «Сядайце ў крэсла Несельродэ і мачайце пяро ў чарніліцу».

Дзекабрысты былі ўзброеныя драгунскімі пікамі, гусарскімі шаблямі і мушкетамі, якія яны знайшлі, разрабаваўшы склады зброі. Таксама некаторыя мелі бутэлькі з-пад шампанскага «Удава Кліко» з разлітай у іх вадкасцю для стварэння «грэцкага агню».

Варта таксама адзначыць асаблівую гідкую ролю, якую адыграў знакаміты гора-паэт Пушкін, выключаны з Саюза пісьменнікаў Расійскай імперыі.

Гэты пісака вёз з сабой на плошчу металічныя штыры, якія ён скраў, разабраўшы векавую фамільную агароджу суседскага маёнтка Трыгорскае. А таксама гарматнае ядро, якім ён збіраўся падарваць Александрыйскі стоўп, каб, кажучы мовай сваіх уласных дрындушак, «памятник воздвигнуть себе нерукотворный». Але доблесныя жандары Бенкендорфа здолелі нейтралізаваць яго па дарозе на плошчу, засвяціўшы ў вока. Так і хадзіў пісака з фінгалам, распавядаючы ўсім, што, маўляў, заяц даехаць перашкодзіў. Больш бы такіх зайцоў, глядзіш, і да гэтага часу б імперыя стаяла.

Хапала сярод дзекабрыстаў і адкрытых псіхапатаў. Ужо калі мяцеж пачаўся, у Трэцяе аддзяленне з’явілася суседка Вільгельма Кюхельбекера (мянушка «Кюхля») і заявіла, што знакаміты сябрук Пушкіна адправіўся на Сенацкую абвязаны дзвюма стужкамі парахавых зарадаў.

У ходзе мяцяжу дзекабрысты пастаянна правакавалі натоўп і ў выніку разбілі дзверы ўрадавага Сената, зробленыя з рэдкага ўзору венецыянскага шкла. Але неўзабаве пасля гэтага паўстання прыйшоў канец. Прыхільнікі дзекабрыстаў разбегліся, губляючы галёшы. Па галёшах іх потым усіх і вылічалі.

Як вядома, у той час гумовыя галёшы выпускаліся толькі трыма фабрыкамі ў Санкт-Пецярбургу і кожная пара мела свой персанальны нумар.

Некалькі тыдняў пасля 14 снежня цягнулася чарада ўсіх удзельнікаў беспарадкаў у паліцэйскія пастарункі. Колькі хлусні давялося пачуць за гэтыя тыдні гарадавым! І што, маўляў, галёшаў не мае, бо іх цётка купляла, якая ў Кацярынаславе жыве. І тое, што ў краму да купца Філіпава за манпансье хадзіў, а зусім не на паўстанне. І што, маўляў, памяць адбіла, дзе 14 снежня правёў. І, нібыта, міма на карэце праязджаў, любуючыся на Няву, а не на плошчу.

Замежныя дзяржавы, як і варта было чакаць, цара Мікалая спачатку не прызналі. Але не ўсе.

Самыя годныя павіншавалі. Сімон Балівар з Вялікай Калумбіі павіншаваў, персідскі шах павіншаваў, ну і Асманская імперыя, хоць і аплачвала мяцеж, але вымушаная была і яна вітальную дэпешу кур’ерскай эстафетай даслаць.